“Kritika është një akt dashurie ndaj të vërtetës.” – Ralph Waldo Emerson
Arsim Leskovica
Kritika, qoftë ndaj një vepre artistike apo ndaj pushtetit, shpesh keqkuptohet si një akt kundërshtimi i motivuar nga urrejtja ose xhelozia. Megjithatë, në thelbin e saj, kritika nuk është tjetër veçse një pasqyrë që ndihmon tjetrin të shohë më qartë veten dhe veprimet e tij. Për ata që kritikojnë me ndershmëri dhe përkushtim, akti i kritikës është një formë e dashurisë, një dëshirë për ta parë tjetrin më të mirë, më të fortë dhe më të drejtë.
Kritika artistike, për shembull, nuk synon të rrëzojë artistin, por të nxjerrë në pah potencialet dhe dobësitë e tij, duke ofruar një hapësirë për reflektim dhe zhvillim. Një pikturë, një film, apo një poezi mund të jetë një akt krijimi i jashtëzakonshëm, por pa një sy kritik, ai mbetet i paprekur nga një dialog i nevojshëm. Kritikët e artit janë shpesh aleatët më të vlefshëm të artistëve, sepse vetëm ata që e kuptojnë thellësisht një vepër mund të japin një mendim që e ngre atë në një nivel më të lartë.
Në të njëjtën mënyrë, kritika ndaj pushtetit është një akt përgjegjësie qytetare. Kur kritikohet një politikan, një institucion, apo një sistem, qëllimi nuk është shkatërrimi, por përmirësimi. Një pushtet i hapur ndaj kritikës tregon pjekuri dhe vetëbesim. Nëse një lider ose një institucion refuzon kritikat dhe i sheh ato si sulme, kjo shpesh buron nga një sindromë e narcizmit, ku çdo kritikë përjetohet si kërcënim personal. Në këto raste, pushteti nuk sheh kritikën si ndihmë, por si një konspiracion të mundshëm “nga pala tjetër.”
Ky refuzim i kritikës shoqërohet edhe me një frikë të brendshme: frikën se kritiku ka të drejtë. Në vend që të dëgjohet mendimi, shpesh përdoret taktika e delegjitimimit të kritikuesit, duke e portretizuar atë si një armik, një tradhtar, ose një i paautorizuar për të folur. Por e vërteta është se askush nuk ka nevojë për autorizim për të folur të vërtetën.
Më e rëndësishmja është që kritikuesi të ketë qëllime të qarta dhe të sinqerta. Nuk duhet të kritikosh për të fituar, për të rrëzuar dikë, apo për të treguar epërsi. Kritika e sinqertë buron nga dëshira për të ndihmuar, për të ndriçuar dhe për të frymëzuar. Nëse ajo refuzohet, përgjegjësia nuk është e kritikuesit, por e atij që nuk e pranon atë.
Prandaj, kritika nuk është urrejtje, por një akt dashurie dhe ndihme. Të refuzosh kritikën është të refuzosh të shohësh potencialin tënd. Dhe si individë apo si shoqëri, ne nuk mund të përparojmë duke mbyllur sytë dhe veshët ndaj zërave që na duan më të mirën. Vetëm kur e përqafojmë kritikën si një dhuratë, dhe jo si një kërcënim, mund të shkojmë drejt përmirësimit të vërtetë.
Sidomos në kontekstin e kritikës, një vlerë e veçantë qëndron te ata që nuk kërkojnë pushtet, nuk aspirojnë të marrin përfitime personale dhe e kanë realizuar veten. Kritika nga këto zëra të pavarur është e pastër dhe e sinqertë, sepse ajo nuk buron nga ambiciet egoiste, por nga një dëshirë për të parë të mirën kolektive dhe përparimin shoqëror.
Në një shoqëri ku shumë zëra kritikë shtypen nga ndikimet e pushtetit ose përhapen nga ata që kanë motive të dyshimta, mendimet e atyre që janë jashtë këtyre interesave marrin një peshë të veçantë. Një individ që nuk kërkon punë, tenderë, apo favorizime, por që kritikon për hir të së vërtetës dhe të mirës, është një aktor i rrallë dhe i domosdoshëm në një ekosistem shoqëror të shëndetshëm.
Këta individë janë zakonisht ata që kanë ndërtuar një identitet të fortë personal dhe profesional. Ata nuk kritikojnë për të siguruar vendin e tyre në tavolinën e pushtetit, sepse tashmë janë të kënaqur me atë që kanë arritur. Kritikët e tillë zakonisht janë më të lirë në të menduar dhe më të guximshëm në të shprehur. Ata nuk i nënshtrohen autocensurës nga frika e humbjes së një mundësie, sepse nuk kanë asgjë për të humbur dhe asgjë për të fituar.
Pranimi i kritikës nga këta zëra individual duhet të jetë një refleks i natyrshëm i çdo lideri, artisti apo institucioni që synon vërtetë përmirësimin. Nëse ata që nuk kanë interesa personale ofrojnë një mendim kritik, kjo është një dhuratë e çmuar. Refuzimi i kritikës nuk është vetëm një tregues i narcizmit, por edhe një humbje e madhe për ata që synojnë të përmirësojnë veten ose veprat e tyre.
Për më tepër, këta kritikë të pavarur përfaqësojnë ndërgjegjen morale të një shoqërie. Ata nuk flasin për të kënaqur shumicën apo për të përfituar nga pasojat e mendimeve të tyre. Në vend të kësaj, ata flasin sepse besojnë në vlera universale, si drejtësia, cilësia dhe përparimi. Refuzimi i mendimeve të tyre, është tregues se shoqërisë ose individit i mungojnë vetëbesimi dhe frika nga ndryshimi.
Në fund, është ironike që shpesh ata që nuk kanë nevojë për të fituar asgjë janë ata që përfaqësojnë të vërtetën.
Një shoqëri që nuk është në gjendje të dëgjojë këta zëra të pavarur përfundon duke ngecur në një qark të mbyllur narcizmi dhe mediokriteti, ku përmirësimi bëhet i pamundur. Prandaj, kritika duhet të përqafohet sidomos kur vjen nga ata që flasin jo për të marrë, por për të dhënë. Këta zëra janë dritaret që hapin shtigjet për të parë një të ardhme më të mirë, si për individët, njashtu për gjithë shoqërinë. /Nistori/
