ILIR ÇOPJA
Situata në Ukrainë ka qenë një nga konfliktet më të mëdha dhe më të ndërlikuara në Evropë që nga fillimi i pushtimit rus në shkurt të vitit 2022. Me ardhjen në krye të SHBA-ve të Donald Trump janë intensifikuar përpjekjet për pushimin e konfliktit Ukrainë-Rusi dhe vendosjen e një paqeje afatgjatë. Kjo ka ndodhur për dy arsye kryesore: së pari, arritja e paqes në Ukrainë në emër të shpëtimit të jetëve njerëzore ishte një nga lajtmotivet e fushatës elektorale presidenciale të Donald Trump dhe së dyti, fakti që konflikti ka hyrë në vitin e katërt të tij, duke e bërë gjithnjë e më të përballueshme peshën e humbjeve njerëzore dhe materiale. Pavarësisht dëshirës dhe vullnetit të palëve në konflikt dhe aktorëve ndërkombëtarë, duket se ende jemi larg arritjes së paqes. Pse plani amerikan është ai më i mundshmi për t’u pranuar nga të dyja palët ndërluftuese? Si është situata aktuale në terren? Cilat janë perspektivat e afërta?
PLANI I PAQES I SHBA-VE
Disa prej planeve të paqes për Ukrainën kanë synuar të kombinojnë forcat diplomatike, ushtarake dhe ekonomike për të arritur një zgjidhje të qëndrueshme që të plotësojë nevojat e sigurisë së Ukrainës dhe të rikthejë stabilitetin rajonal. Në përgjithësi, planet për paqen e propozuara pasqyrojnë një përpjekje komplekse që kërkon balancim mes kërkesave ushtarake, ekonomike dhe diplomatike. Megjithëse debatet qëndrueshme vazhdojnë ndërmjet palëve të ndryshme, çdo zgjidhje paqeje do të duhet të adresojë të gjitha këto aspekte për të qenë efektive dhe e qëndrueshme në lidhje me sfidat reale të konfliktit. Plani i paqes i propozuar nga Shtetet e Bashkuara, siç është shprehur nga disa figurë të lidhura me administratën pro-Trump, sidomos nga gjenerali në pension Keith Kellogg, paraqet një qasje komplekse që synon të përfundojë konfliktin në Ukrainë përmes një sërë hapash diplomatike, ushtarake dhe ekonomike.
Ai përmbledh propozimet kryesore të paqes të bëra nga aktorët ndërkombëtarë për pushimin e konfliktit dhe rikthimin e paqes.
Pikat kryesore të propozimit përfshijnë:
-Armëpushim dhe ngrirje e konfliktit: Plani propozon një armëpushim të përkohshëm dhe një ngrirje të linjave aktuale të frontit. Qëllimi është të krijohet një hapësirë ku të ndalohen sulmet dhe humbjet njerëzore të mëtejshme, duke përgatitur terrenin për negociata paqeje të strukturuara. Kjo qasje synon të zvogëlojë tensionet dhe të parandalojë përshkallëzimin e konfliktit, madje edhe nëse do të japë hapësirë për të diskutuar çështje territoriale dhe garanci sigurie .
-Ristrukturimi i marrëdhënieve me NATO dhe çështja territoriale: Një element debati të fortë në këtë plan lidhet me marrëveshjet që do të përfshijnë një “denesim” të përkohshëm të aspiratave për anëtarësim në NATO nga ana e Ukrainës. Disa variante të propozimit sugjerojnë që Ukraina të pranojë një pezullim të aspiratave për NATO për një periudhë afatgjatë (psh., deri në 10 vjet), si një mënyrë për të qetësuar tensionet me Rusinë dhe për të rritur mundësitë për një marrëveshje paqeje. Kjo pjesë e planit përpiqet të krijojë një balancim mes sigurisë të Ukrainës dhe konsideratave të sigurisë rajonale .
-Krijimi i një zonë të çmilitarizuar dhe garanci ndërkombëtare: Një tjetër komponent kyç i propozimit është themelimi i një zone të çmilitarizuar në rajonet konfliktuale. Kjo do të shërbente si një tampon fizik dhe simbolik, duke minimizuar mundësitë e incidenteve të papritura dhe duke krijuar një platformë të besueshme për negociata të mëtejshme. Në këtë kontekst, roli i me diatorëve ndërkombëtarë dhe garancitë e sigurta nga partnerët perëndimorë përbëjnë një pjesë esenciale të planit.
-Ndihma ekonomike dhe rindërtimi: Për të siguruar që pas një armëpushimi të qëndrueshëm të ndodhë një fazë e konsolidimit dhe stabilizimit, plani përfshin edhe një paketë të konsiderueshme ndihme ekonomike për Ukrainën. Këto masa synojnë të mbështesin rindërtimin e infrastrukturës së shkatërruar gjatë konfliktit, të rivendosin besimin ndërkombëtar dhe të ndihmojnë në stabilizimin e ekonomisë së vendit në një periudhë post-konfliktuale.
-Pjesëmarrja e partnerëve ndërkombëtarë në negociata: Një aspekt thelbësor i këtij propozimi është përpjekja për të krijuar një koalicion ndërkombëtar që të koordinojë përpjekjet diplomatike. Duke përfshirë SHBA-të, aleatët evropianë dhe palë të tjera kryesore, plani synon të vendosë një proces të balancuar negociata mes Rusisë dhe Ukrainës, ku garancitë ndërkombëtare dhe presioni ekonomik mund të ndihmojnë në arritjen e një marrëveshjeje të përfundimtare.
Megjithëse shumë nga detajet konkrete të planit janë ende në diskutim dhe nuk janë zbuluar plotësisht në publik, ky dokument sinjalizon një qasje që përpiqet të bashkojë masat ushtarake, diplomatike dhe ekonomike në një strategji gjithëpërfshirëse. Kritikat ndaj këtij plani vijnë nga ato që besojnë se elemente të caktuara mund të minojnë sovranitetin e Ukrainës ose të favorizojnë një kompromis që nuk adreson plotësisht shqetësimet e sigurisë afatgjatë të vendit. Megjithatë, mbështetësit e tij argumentojnë se një qasje pragmatike dhe e orientuar drejt negociatave është një alternativë e nevojshme pas një konflikti me pasoja të rënda humanitare dhe ekonomike.
ZHVILLIMET E FUNDIT NË “FUSHËN E BETEJËS”
Zhvillimet e fundit në Ukrainë tregojnë një situatë të ndërlikuar dhe të paqëndrueshme. Rusia ka shpallur një armëpushim të përkohshëm për festën e Pashkës, por Ukraina ka raportuar se sulmet vazhdojnë, pavarësisht kësaj deklarate. Ky armëpushim është parë si një përpjekje e Rusisë për të manipuluar opinionin publik dhe për të fituar kohë strategjike. Ndërkohë, Ukraina ka bërë përparime në marrëveshjet me Shtetet e Bashkuara për burimet minerale, duke treguar një angazhim për të forcuar ekonominë e saj dhe për të siguruar mbështetje ndërkombëtare. Kjo tregon se Ukraina po përpiqet të ndërtojë aleanca të qëndrueshme për të përballuar sfidat e luftës. Në aspektin ushtarak, Rusia ka intensifikuar sulmet në rajonet Kharkiv dhe Sumy, duke shkaktuar viktima dhe dëme të mëdha. Ukraina ka akuzuar Kinën për furnizimin e Rusisë me armë, një zhvillim që mund ta komplikojë më tej situatën.
PERSPEKTIVA PËR TË ARDHMEN
Pavarësisht përpjekjeve për një zgjidhje diplomatike, konflikti mbetet i paqëndrueshëm. Edhe pse këto plane ofrojnë skema të ndryshme drejt arritjes së një paqeje të qëndrueshme, realiteti në terren dhe pozicionet e palëve të përfshira e bëjnë zbatimin e tyre një sfidë të madhe.
Shumë shqetësime lidhen me:
-Aftësinë për zbatim: Nëse kushte të plota të armëpushimit dhe ndalimit të sulmeve do të realizohen në mënyrë efektive dhe nëse nga ana tjetër ajo do të krijojë hapësirë reale për negociata paqeje.
-Garancitë ndërkombëtare: Sigurimi që çdo marrëveshje të paraqitur të garantojë siguri afatgjatë për Ukrainën, nëpërmjet një bashkëpunimi të ngushtë midis vendeve perëndimore dhe audiencës ndërkombëtare.
-Reagimi i Rusisë: Çfarë masash do të ndërmerren në rast se Rusia vazhdon të shfaqë rezistencë ndaj këtyre propozimeve, duke bërë më të vështirë një asimilim paqeruajtës. Donald Trump ka pasur një qëndrim të dyzuar ndaj Rusisë, nga njëra anë duke besuar në luajalitetin e Presidentit Putin në zbatimin e marrëveshjeve dhe nga ana tjetër duke e kërcënuar se nëse nuk pranon marrëveshjen në rast se Zelenski nënshkruan për palën ukrainase, do të përballet me sanksionet më të mëdha ndonjëherë. Këtë qëndrim kontradiktor të Trump e pamë edhe para pak ditësh me çështjen e tarifave doganore ndaj shteteve të tjera. Kujt Trump i duhet besuar në rast se Rusia nuk pranon të nënshkruajë marrëveshje paqeje? /Panorama/
