Femicidi, apo vrasja e grave për shkak të gjinisë së tyre, po bëhet një tragjedi gjithnjë e më zakonshme, por edhe e heshtur si në Maqedoninë e Veriut ashtu edhe në vendet e Bashkimit Evropian. Nga viti 2019 deri në vitin 2022 janë kryer 19 femicide, deri në shtator 2023 edhe tre të tjera, që në një vend me më pak se dy milion banorë, këto statistika janë marramendëse. Në vitin 2022, mbi 1000 gra kanë raportuar dhunë në familje, ndërsa deri në shtator 2024, ka 517 raste të raportuara me 476 burra si autorë. Këto nuk janë vetëm tragjedi individuale, por dështime sistematike, të gjyqësorit, policisë, shërbimeve sociale, dhe mbi të gjitha të një shoqërie që ende nuk di ose nuk dëshiron të mbrojë gratë.
Por numrat nuk tregojnë masën e plotë. Dhuna është pjesë e përditshmërisë së grave, pjesë që injorohet, nënvlerësohet ose “pajtohet”. Për çdo rast që del në sy të publikut, dhjetëra të tjerë mbeten të padukshëm. Shumica e femicideve nuk janë një “surprizë”. Ato janë pasoja përfundimtare e mosinteresimit kronik dhe inercisë burokratike. Dështimet kryesore institucionale në Maqedoninë e Veriut janë: – reagim i ngadaltë dhe joefektiv i policisë, vlerësimi joekzistent ose zyrtar i rrezikut, numri i pamjaftueshëm i strehimoreve dhe mbështetjes psikologjike, vendime gjyqësore të buta, që nxisin ndjenjën e mosndëshkimit.
Pavarësisht se vendi ka ratifikuar Konventën e Stambollit dhe ka futur ndryshime ligjore, të tilla si përfshirja e pëlqimit në përkufizimin e përdhunimit, dhuna psikologjike ende nuk njihet si krim. Kjo do të thotë se shumë forma të kontrollit, ngacmimit dhe frikësimit mbeten nën radarin e ligjit – deri në përfundimin fatal.
BE: MEKANIZMA INSTITUCIONAL, POR FEMICIDI NUK ZHDUKET
Pamja në Bashkimin Evropian është po aq shqetësuese. Sipas Institutit Evropian për Barazi Gjinore, çdo e treta grua mbi moshën 15 vjeçare në BE ka përjetuar dhunë fizike dhe/ose seksuale. Në Gjermani, rreth 92% e grave të reja raportuan se ishin viktima të ngacmimeve seksuale. Femicidet nuk bëjnë përjashtim as në demokracitë e zhvilluara. Në Francë në 2023: 96 gra të vrarë nga partnerët, në Itali në 2024: mbi 90 femicide, gjysma nga partnerët, në Gjermani në vitin 2023: 360 gra dhe vajza të vrara, me mbi 400 raste të dhunës në familje në ditë, ndërsa nnë Spanjë: 48 gra dhe 9 vajza të vrara në 2024.
Problemi nuk është vetëm në ligj. Ai është edhe në qëndrime. Hulumtimet tregojnë se 17% e evropianëve besojnë se gratë “shpesh e ekzagjerojnë” kur raportojnë dhunën seksuale, 46% e meshkujve dhe 26% e femrave në BE besojnë se kontrolli financiar në një marrëdhënie është i pranueshëm, ndërkohë që 27% e meshkujve dhe 15% e femrave mendojnë se ngacmimi seksual është “ndonjëherë i justifikuar”. Këta numra zbulojnë pabarazinë e thellë gjinore që përjetëson një kulturë të heshtjes, turpit dhe frikës. Kontrolli, dominimi dhe pikëpamja patriarkale e gruas si “pronë” qëndron në qendër të të gjithë dhunës me bazë gjinore.
FEMICIDI NUK ËSHTË NJË TRAGJEDI PRIVATE, ËSHTË NJË TURP PUBLIK
Femicidi nuk ndodh në dhoma të izoluara. Ndodh brenda një shoqërie që i rrit vajzat të heshtin dhe djemtë të dominojnë. Në sisteme që poshtërojnë viktimat dhe justifikojnë autorët. Asnjë grua nuk duhet vrarë për të thënë “jo”, për vendosjen e ndarjes, për të kërkuar paqen e saj. Por derisa institucionet dhe publiku ta kuptojnë këtë luftë si prioritet social – ne do të vazhdojmë të numërojmë viktimat.
Për të ndaluar numërimin e femicideve, na duhen: Mekanizma efektivë për mbrojtjen emergjente të grave, ekipet e lëvizshme të vlerësimit dhe ndërhyrjes së rrezikut, më shumë strehimore, mbështetje psikologjike dhe rehabilitim, dënime të rënda për autorët, edukimi për barazi gjinore që në moshë të hershme, mbështetje publike për viktimat, jo dënimin e tyre.
Siç përfundon Instituti Evropian për Barazi Gjinore: “Nuk ka të bëjë vetëm me ligjin – ka të bëjë me jetën”. Gratë nuk kanë nevojë të jenë të guximshme për të mbijetuar. Sistemi duhet të jetë mjaft i fortë për t’i mbrojtur ato para se të jetë tepër vonë. /Koha/
