Ballkani mbetet një nga rajonet ku përdorimi i duhanit është ndër më të lartët në botë, me përqindje që tejkalojnë ndjeshëm mesataren si në Evropë, ashtu edhe në rang global. Ky fenomen është kthyer në një sfidë serioze për shëndetin publik, duke shkaktuar pasoja të rënda për individët, familjet dhe sistemet shëndetësore të vendeve të rajonit.
Në krye të kësaj liste shqetësuese ndodhet Maqedonia e Veriut, ku 45 për qind e popullsisë së rritur konsumon duhan. Pas saj vijnë Bosnja dhe Hercegovina me 42 për qind, Serbia me 40.5 për qind, Shqipëria me 38.8 për qind, Kosova me 33 për qind dhe Mali i Zi me 31.6 për qind. Të gjitha këto shifra e tejkalojnë dukshëm mesataren botërore, e cila është 22.3 për qind. Kjo tregon qartë se duhani në Ballkan nuk është vetëm një zakon, por një pjesë e shprehive të përditshme, e pranuar dhe shpeshherë e injoruar si problem shëndetësor.
Përhapja e gjerë e duhanpirjes në këto vende lidhet me disa faktorë të ndërlidhur. Një prej tyre është ndikimi kulturor dhe social. Në shumë vende ballkanike, duhanpirja është normalizuar dhe konsiderohet pjesë e jetës së përditshme, veçanërisht në ambientet familjare dhe shoqërore. Një tjetër faktor është çmimi relativisht i volitshëm i produkteve të duhanit, që i bën ato të mundshme që të blihen për të gjitha grup moshat, përfshirë edhe të rinjtë. Një shqetësim i madh është edhe mungesa e zbatimit të ligjeve që ndalojnë pirjen e duhanit në vende publike dhe të mbyllura. Ligjet ekzistojnë në shumë raste, por ato zbatohen pjesërisht ose shpesh neglizhohen nga autoritetet.
Duhani është një ndër shkaktarët më të mëdhenj të sëmundjeve kronike dhe vdekjeve të parakohshme. Në nivel global, ai shkakton rreth 8 milionë vdekje çdo vit. Nuk janë të rrezikuar vetëm ata që pinë duhan, por edhe ata që ekspozohen ndaj tymit pasiv. Edhe më shqetësuese është përhapja e duhanpirjes në mesin e fëmijëve dhe adoleshentëve. Rreth 37 milionë fëmijë të moshës 13 deri në 15 vjeç përdorin duhan në mbarë botën. Ky është një tregues alarmues se industria e duhanit ka depërtuar thellë edhe tek brezat e rinj, duke rrezikuar shëndetin e tyre për dekada të tëra në të ardhmen.
Përballë këtyre fakteve, nevojitet një reagim i fuqishëm dhe i koordinuar nga të gjitha nivelet e shoqërisë nga institucionet shtetërore deri tek komuniteti dhe individi. Duhen ndërmarrë masa të qarta dhe të forta, si rritja e taksave mbi produktet e duhanit, ndalimi i reklamimit dhe promovimit të tij, kontrolli i rreptë në ambientet publike dhe zbatimi i ligjeve për mbrojtjen e qytetarëve nga ekspozimi ndaj tymit të duhanit. Po ashtu, duhet të krijohen programe të veçanta edukimi dhe ndërgjegjësimi, sidomos për të rinjtë, për të parandaluar fillimin e duhanpirjes që në moshë të hershme.
Në përfundim, duhanpirja në Ballkan përfaqëson një kërcënim të madh për shëndetin publik dhe kërkon ndërhyrje të menjëhershme. Lufta kundër këtij fenomeni nuk duhet të jetë vetëm detyrë e institucioneve shëndetësore, por përgjegjësi e përbashkët e të gjithë shoqërisë. Vetëm përmes një angazhimi të gjithanshëm mund të arrihet një shoqëri më e shëndetshme dhe më e ndërgjegjësuar për rreziqet që sjell përdorimi i duhanit. /Koha/
