Pas përfundimit në fund të prillit të masës qeveritare për kufizimin e marzheve të fitimit bruto për produktet bazike ku u përfshinë 102 grupe produktesh, e cila ishte në fuqi që nga 20 shkurti, qytetarët kanë frikë për shtrenjtime të reja dhe përkeqësimin e standardit jetësor. Qumështi, buka, mielli i tipit 400 dhe 500, vezët, vaji i gatimit, kosi dhe dhalli shiten me një marzhë fitimi bruto të kufizuar prej pesë për qind. Mishi dhe produktet e mishit, sheqeri, produktet e qumështit, margarina, gjalpi, perimet dhe frutat e konservuara, fasulet, orizi dhe makaronat kishin një diferencë të kufizuar prej 10 për qind, dhe 15 për qind ishte e kufizuar në produktet e higjienës, frutat dhe perimet e freskëta, detergjentet, ushqimin për foshnje, pelenat, sapunin, letrën higjienike.
Çmimi më i lartë për kufizimet u mor si ai që ishte në fuqi më 1 shkurt të këtij viti. Që kur hynë në fuqi masat qeveritare, shporta sindikale në seksionin e ushqimit u ul për 1.600 denarë, ose 6.78 për qind. Në prill për 360 denarë shtesë.
Megjithatë, shifrat tregojnë se një familje ka nevojë për mbi 21.500 denarë në muaj vetëm për ushqim. Çmimet dhe marzhat e ngrira skaduan në fund të prillit, andaj qytetarët druajnë se do të ketë rritje çmimesh, ndërsa Qeveria beson se nuk ka bazë për këtë. Por nëse çmimet rriten përsëri, do të pasojë një ngrirje e re e shumicës së produkteve. Nëse pas përfundimit të masës që kufizoi marzhat dhe çmimet e disa produkteve bazë ushqimore dhe produkteve të higjienës, ka sjellje devijuese nga tregjet ose një rritje të madhe të çmimeve të produkteve, do të futen masa më të rrepta, thonë nga Ministria e Ekonomisë dhe Punës. Inspektorët do të jenë në terren, thotë drejtori i Inspektoratit të Tregut, Vllatko Stojkoski, i cili thekson se është bërë një plan operativ për muajin maj, i cili do të përcaktojë veprimet e mëtejshme të Qeverisë në lidhje me situatën e çmimeve.
“Është krijuar një plan operativ për muajin maj, ku Inspektorati Shtetëror i Tregut do të jetë në terren, duke monitoruar prodhuesit, distributorët – importuesit dhe tregjet, ose zinxhirët e tregjeve, ku do të përcaktohen marzhat e fitimit bruto”, thotë drejtori i Inspektoratit të Tregut, Vllatko Stojkoski.
Me përfundimin e masës së qeverisë për të kufizuar marzhat e fitimit bruto për produktet bazë, shitësit me pakicë tani kanë përsëri lirinë për të vendosur çmimet për më shumë se 1.000 produkte ushqimore dhe jo-ushqimore. Nga ana tjetër, Lidhja e Sindikatave të Maqedonisë njoftoi se vlera e shportës minimale sindikale për muajin prill 2025 është 62.691 denarë, që është një rritje prej 836 denarësh krahasuar me marsin, kur vlera e shportës ishte 61.855 denarë.
Sipas sindikalistëve, vlera aktuale e shportës së sindikatave nuk i plotëson nevojat themelore të familjeve, dhe nevoja për të rritur pagën minimale është më se e dukshme.
“Të paktën 2.5 paga minimale nuk e mbulojnë vlerën e shportës minimale sindikale. Kjo konfirmon nevojën për rritjen e pagës minimale në të paktën 500 euro. Në të njëjtën kohë, ne kërkojmë një rritje shtesë të të gjitha pagave të tjera me të paktën 100 euro”, thonë nga LSM , duke shtuar se kjo kërkesë është plotësisht e justifikuar në prizmin e rritjes së kostos së jetesës.
Sindikatat theksuan gjithashtu problemin e inflacionit të lartë dhe rritjes së çmimeve të produkteve ushqimore bazë, gjë që krijon presione shtesë mbi kapacitetet shpenzuese të qytetarëve. Sipas tyre, masat që po merren për të kufizuar marzhat tregtare, siç është vendimi i fundit i Qeverisë për të ulur marzhat e produktit me të paktën 10 për qind, nuk dhanë rezultate të mjaftueshme.
“Masat janë të nevojshme dhe duhej të zgjaten, dhe ato gjithashtu duhet të zgjasin për një periudhë më të gjatë kohore në mënyrë që të kenë një efekt më serioz në uljen e çmimeve dhe lehtësimin e kushteve të jetesës së qytetarëve”, thonë nga LSM.
Përveç kësaj, sindikatat po ankohen edhe për vonesën në shportën e konsumatorit të qeverisë, e cila u njoftua të ishte mesatare, jo minimale, siç ishte më parë. Kjo shportë e re, e cila duhet të pasqyrojë nevojat e një familjeje me tre anëtarë, nuk është shpallur ende, megjithëse u njoftua se do të merr në konsideratë një numër faktorësh të ndryshëm. Kjo ka shkaktuar reagime jo vetëm nga sindikatat, por edhe nga disa dhoma dhe aktorë të tjerë ekonomikë, të cilët kërkojnë transparencë më të madhe dhe zbatim të shpejtë të këtyre standardeve të reja.
Në këtë kontekst, LSM theksoi se rritja e pagave është një faktor kyç, por gjithashtu vuri në dukje se duhet të bëhen përpjekje për të adresuar praktikat e padrejta tregtare dhe për të mbrojtur konsumatorët nga padrejtësia në treg.
Sipas Ligjit për praktika të padrejta tregtare, zbritja vjetore nuk mund të jetë më e lartë se 10 për qind. Përveç një zbritjeje të kufizuar, ligji përcakton që shitësit me pakicë nuk mund të ngarkojnë kosto shtesë për marketingun, përfaqësimin ose shfaqjen e një produkti të caktuar në një raft.
Në planin afatgjatë, ky ligj pritet të rezultojë në një rregullim më të madh të çmimeve të produkteve si efekt përfundimtar, pra në interes të konsumatorëve, blerësve dhe qytetarëve. Në varësi të ashpërsisë dhe rëndësisë së shkeljes, Ligji parashikon dënime për shkeljet më të rënda dhe kundërvajtjet e lehta. Gjoba më e lartë për shkeljen më të rëndë mund të jetë deri në 20.000 euro për një tregtar të madh dhe nga 350 deri në 500 euro për personin përgjegjës.
Gjoba më e lartë për një kundërvajtje të lehtë që mund të vendoset në një procedurë është 5.000 deri në 6.000 euro për një tregtar të madh dhe 350 deri në 500 euro për personin përgjegjës. Pritet që Ligji për Praktikat e Padrejta Tregtare që u miratua në mars 2024 dhe zbatimi praktik filloi më 28 shtator të ketë rezultat për një vit. Paraprakisht nuk ishte parashikuar plotësimi i Komisionit për Mbrojtjen e Konkurrencës (KMK). Ai komitet po punëson 7 të rinj.
U dha një periudhë për harmonizimin e kontratave, u dha monitorim dhe gjashtë muaj për përshtatje. Pra, që ai të funksionojë dhe të ketë efektet e nevojshme dhe të ndikojë indirekt në stabilizimin e çmimeve, sipas asaj që thotë BE-ja, duhet të kalojë të paktën një vit. Kjo për shkak se vetë ligji përcakton që zbritja dhe kostot e tjera duhet të kalojnë 10% gjatë gjithë vitit. Ato mund ta tejkalojnë atë në muaj të caktuar, por kur mblidhet rezultati total i zbritjeve dhe kostove, në fund të vitit nuk duhet të kalojë 10%. Pritet që pas një periudhe të caktuar dhe në planin afatgjatë, çmimet e produkteve të stabilizohen, vlerësojnë kompetentët. Ky ligj filloi të punohej gjatë kohës së qeverisë së mëparshme.
Kur hyri në fuqi, u dha një periudhë adaptimi dhe më pas u vendos që nuk do të kishte ndëshkim, por vetëm paralajmërime. Plani është t’i japë fund problemeve me çmimet që kanë qenë të përhapura në tregje për një kohë të gjatë. /Koha/
