Në tregun e punës të Maqedonisë ka segregacion apo ndarje horizontale profesionale, d.m.th. gratë janë më të përfaqësuara në profesione më pak të paguara dhe më pak të kërkuara në krahasim me burrat. Njëherësh, profesione që dominohen burrat (për shembull, specialistë IT, inxhinierë, teknikë) janë më tërheqëse në tregun e punës dhe kërkesa për punëtorë në këto profesione është më e madhe.
Hendeku profesional – raporti midis ofertës dhe kërkesës së punëtorëve, është më i lartë në profesionet e udhëhequra nga gratë, tregon analiza e fundit e Finance Think për atë nëse zgjedhja profesionale çon në segregacion gjinor në tregun e punës.
Mes ekspertëve të fushës të shkencës, inxhinierisë dhe IT, burrat dominojnë gratë. Në nënkategoritë e mbetura ka dominimi të konsiderueshëm të femrës, si më i theksuar tek personat profesionistë në mësimdhënie. Këtu, diferencën më të madh e bëjnë femrat – ekspertët e arsimit parashkollor, mësuesit në shkollat fillore dhe mësuesit e gjuhës. Edhe pse më i shumti, grupi i profesionet nr. 3 – Teknik dhe bashkëpunëtorët ekspertë nuk karakterizohet nga dallimet domethënëse gjinore. Pason pothuajse model i ngjashëm me grupin nr. 2, ku shumica e njerëzve në këtë grup (78%) janë bashkëpunëtorë shkencor dhe inxhinierik dhe numri i aplikantëve meshkujt është 40% më i lartë krahasuar me femra. Në të kundërt, numri i grave bashkëpunëtore në shëndetësi është më shumë se dy herë më i madh se ai i burrave me këtë profesion.
Analiza e detajuar gjinore e nën profesioneve me aftësi të lartë tregon se femrat janë më të përhapura në profesionet me pagesë më të ulët. Për shembull, pagat mesatare neto e mësuesit janë përreth 39 mijë denarë, për punëtorët në aktivitete administrative aty pranë 33 mijë denarë, sigurimi shëndetësor sektori merr 44 mijë denarë, ndërsa paga mesatare për profesionet në të cilat dominojnë meshkujt janë rreth 77 mijë (IT dhe komunikim) dhe 47 mijë denarë (sektori i shkencës dhe teknikës).
Ndarja gjinore ekziston gjithashtu në profesionet me aftësi të mesme dhe të ulëta si tregti, zanate etj. Hendeku profesional, i vlerësuar si raport ndërmjet ofertës dhe kërkesa për fuqi punëtore, është jashtëzakonisht e lartë tek ekspertët e arsimit dhe ato juridik, social si dhe ekspertët e kulturës, të cilët sugjerojnë se për çdo vend të lirë pune në këto profesione ka 28 dhe 18 punëtore femra potenciale , dhe 17 dhe 6 meshkuj punëtorë, përkatësisht. Oferta e punëtoreve është disa herë më e madhe se kërkesa, si dhe nga oferta e punëtorëve meshkuj, sidomos te artizanët dhe punëtorët e shtypshkronjës, si dhe ndër punonjësit e kujdesit shëndetësor.
Megjithatë, deri diku, këto numra nuk pasqyrojnë realitetin në tregun e punës. Punëdhënësit vazhdimisht raportojnë mungesën e fuqisë punëtore , veçanërisht në sektorët e shërbimeve , ku pavarësisht ekzistencës së papunësisë relativisht të madhe, akoma ka fuqi punëtore pa profesione të caktuara. Për të reduktuar hendekun profesional mes burrave dhe grave, nga Finance Think, thonë se duhet futur vende pune fleksibël, akses të drejtë dhe mundësi të barabarta për avancim në tregun e punës, si dhe forcimin e orientimit në karrierë të grave dhe vajzave. Ata thonë gjithashtu se është i nevojshëm ristrukturimi i sistemit arsimor sipas nevojave të tregut, si dhe ndërgjegjësimi i opinionit për zgjedhjen e profesionit të duhur.
Për më tepër, analiza më tej tregon se segregacioni gjinor profesional është i përhapur në Maqedoninë e Veriut. Disa profesione, të tilla si edukatoret, kujdestaret dhe punëtorët e ndërtimit, shpesh lidhen në mënyrë stereotipike me gratë ose burrat. Këto supozime gjinore i bëjnë punëdhënësit të përjashtojnë segmente të mëdha të punonjësve të mundshëm, duke rezultuar që gratë të punojnë nën nivelin e tyre të aftësive dhe duke kufizuar mundësitë e tyre për karrierë. Gjithashtu , zgjedhjet personale, pritshmëritë e vjetruara për rolet e grave dhe dizajnimet tradicionale të punës i shtyjnë gratë në profesione të caktuara, duke rrënjosur më tej ndarjen apo segregacionin. Trajtimi i kësaj çështjeje mund të përmirësojë vlerën ekonomike kombëtare duke shfrytëzuar grupin e plotë të talenteve dhe duke siguruar mundësi të barabarta për të gjithë. Kjo kërkon përfshirjen e të gjithë aktorëve kryesorë, sigurimin e informacionit të saktë dhe një mjedis të përshtatshëm për akses të barabartë për avancim dhe mundësi më të mira.
Biznesi duhet të adresojë sfidat kryesore për barazinë në vendin e punës: qasje të drejtë në tregun e punës, një treg pune më fleksibël dhe gjithëpërfshirës dhe mundësi të barabarta pagash dhe avancimi. Vendet e punës jofleksibile janë një pengesë kryesore për shumë njerëz. Ofrimi i punës fleksibël jo vetëm që tërheq dhe ruan talentet më të mira, por gjithashtu u lejon bizneseve të përshtatin orët e punës sipas nevojave të tyre, në vend që t’u përmbahen orareve tradicionale. E drejta për të kërkuar punë fleksibël duhet të shtrihet për të gjithë punonjësit, duke e promovuar atë si praktikë standarde të biznesit dhe jo si trajtim të veçantë.
Bizneset gjithashtu duhet të eliminojnë diskriminimin në vendin e punës dhe të sfidojnë qëndrimet dhe praktikat e vjetruara që pengojnë individët të hyjnë ose të avancojnë në tregun e punës.
Agjencia e Punësimit duhet të forcojë shërbimin e saj të orientimit në karrierë. Së pari, Agjencia duhet të përmirësojë këshillat e karrierës për vajzat dhe gratë që mund të jenë në disavantazh për shkak të ndarjes profesionale dhe të rrisë ndërgjegjësimin e tyre për opsionet e hapura për to. Gjithashtu, krijimi i masave që do të udhëheqin punëdhënësit për të hapur vende të lira pune për gratë në profesionet e dominuara nga meshkujt dhe anasjelltas, mund të zvogëlojë boshllëqet ekzistuese profesionale.
Sistemi arsimor duhet të ristrukturohet për t’iu përgjigjur nevojave të tregut të punës Futja e kuotave kufizuese në profesionet me suficit apo të tepërta do të zvogëlojë mundësinë e grave për të zgjedhur profesione ku mundësitë e punësimit janë më të kufizuara. Hartimi i programeve arsimore që pasqyrojnë nevojat e tregut të punës dhe intensifikimi i pjesëmarrjes së sektorit të biznesit në procesin e hartimit të kurrikulës mund të ndihmojë gjithashtu në adresimin e ndarjes profesionale. Palët kryesore të interesuara duhet të rrisin ndërgjegjësimin e opinionit për zgjedhjet e duhura të karrierës për gratë dhe burrat Një fushatë e përhapur promovuese duhet të inkurajojë dhe informojë gratë dhe burrat që të bëjnë zgjedhje të zgjuara arsimore dhe profesionale që do t’u mundësojnë atyre të kryejnë detyra që lidhen me aftësitë dhe potencialin e tyre, në vend të gjinisë.
Në ndërkohë trendet që gratë paguhen më pak se burrat vërehen edhe në Evropë. Hendeku gjinor në paga përfshin shumë më tepër sesa thjesht barazinë e pagave për punë të njëjtë. Gratë në Evropë përballen me pabarazi të mëdha në aksesin ndaj punës, avancimin në karrierë dhe shpërblimet financiare. Edhe pse janë bërë disa përmirësime në Evropë, gratë vazhdojnë të vuajnë nga pabarazitë gjinore kur bëhet fjalë për pagat, pjesëmarrjen në fuqinë punëtore, punësimin dhe pozicionet hierarkike në vendin e punës. Hendeku gjinor i papërshtatur në paga është një tregues i rëndësishëm që tregon diferencën mes pagës bruto mesatare për orë të burrave dhe grave, shprehur si përqindje e pagës bruto mesatare për orë të burrave.Ky tregues nuk merr parasysh faktorë si arsimi, mosha, orët e punës ose lloji i punës. Ai thjesht zbulon sa më pak fitojnë gratë krahasuar me burrat.
Në vitin 2022, hendeku gjinor në paga në Bashkimin Evropian ishte 12.7%. Kjo do të thotë se gratë fitonin mesatarisht 12.7% më pak për orë pune se burrat. Në terma financiarë, gratë fitojnë 87.3 euro për çdo 100 euro që fitojnë burrat. Për ta përmirësuar këtë diferencë, gratë do të duhej të punonin 1.5 muaj më shumë çdo vit.
Luksemburgu është i vetmi vend në Evropë ku gratë paguhen më shumë se burrat. Në vendet si Italia, Rumania dhe Belgjika, hendeku gjinor është ndër më të ulëtit, më pak se 5%. Nga ana tjetër, në disa nga ekonomitë më të mëdha të BE-së, si Gjermania dhe Franca, hendeku është më i lartë se mesatarja. Në Gjermani, diferenca në paga është 17.7%, ndërsa në Francë 13.9%. Hendeku gjinor në paga nuk është i vetmi tregues i pabarazive mes burrave dhe grave në BE. Gratë gjithashtu përballen me sfida të mëdha në hyrjen në tregun e punës, avancimin në karrierë dhe arritjen e pozicioneve drejtuese. Këto të dhëna nënvizojnë se përpjekjet për të eliminuar pabarazitë gjinore duhet të shtrihen përtej barazisë në paga dhe të përfshijnë iniciativa për të përmirësuar aksesin dhe mundësitë për gratë në të gjitha fushat e jetës ekonomike. /Koha/
