Gazetari bjellorus Raman Pratasevich është në paraburgim policor në Minsk pas devijimit të jashtëzakonshëm të fluturimit të tij Ryanair nga Greqia, i denoncuar nga disa si një “rrëmbim nga shteti”.
Sipas mediave të huaja, përcjell Telegrafi, Pratasevich, 26, dhe shoku tjetër disident Stepan Putilo bashkë-themeluan kanalin opozitar Nexta në Telegram, i përdorur për mobilizimin e protestave në rrugë.
Nexta dhe Nexta Live tani kanë gati dy milionë abonentë, që arrijnë të sfidojnë censurën e rëndë shtetërore.
Dhe Pratasevich mund të përballet me akuza të rënda.
Siç vë në pah BBC, ai dhe Putilo – i cili e quan veten Stepan Svetlov – u futën në listën e Bjellorusisë të “individëve të përfshirë në veprimtari terroriste” vitin e kaluar.
Akuza për shkaktimin e trazirave masive parasheh një dënim deri në 15 vjet burg.
Një pasagjer në aeroplanin e Ryanair, Monika Simkiene, tha se ndërsa fluturimi ishte devijuar për në Minsk, ajo pa Z. Pratasevich në panik.
“Ai thjesht u kthye nga njerëzit dhe tha se po përballej me dënimin me vdekje”, i tha ajo agjencisë së lajmeve AFP, përcjell Telegrafi.
E dashura e tij Sofia Sapega, 23, u arrestua gjithashtu pasi aeroplani u ul në Minsk.
Ajo është një qytetare ruse dhe studente e drejtësisë në Universitetin Evropian të Shkencave Humane në Lituani.
Ekipi i vogël Nexta është i vendosur në Poloni, por gjithashtu punon ngushtë me disidentët bjellorusë në Lituaninë fqinje.
Lideri kryesor i opozitës, Svetlana Tikhanovskaya, jeton në Lituani. Të dy vendet, ndryshe nga Bjellorusia, janë anëtare të NATO-s dhe BE-së.
Telegram është një aplikacion i sigurt për mesazhe për telefonat inteligjentë – është një nga shumë pak mënyrat që disidentët bjellorusë kanë qenë në gjendje të organizojnë, pasi autoritetet kanë goditur ashpër mediat e pavarura, duke bllokuar faqet e internetit të opozitës gjatë protestave gjigante të vitit të kaluar.
Nexta Live – shqiptohet “nekhta”, që do të thotë “dikush” në bjellorusisht – tani ka më shumë abonentë sesa kanali Nexta.
Postimet e Nexta Live përfshinin foto dhe video me burime nga turmat – të brutalitetit të policisë dhe informonin njerëzit për tubimet dhe grevat e opozitës.
Ndryshe, protestat masive shpërthyen në të gjithë Bjellorusinë pasi Alexander Lukashenko pretendoi fitoren në zgjedhjet presidenciale të 9 gushtit të dënuara gjerësisht si të manipuluara.
Lideri autoritar ka qenë në pushtet për 27 vjet. Ai ka mbajtur kontrollin e shtetit mbi pjesën më të madhe të ekonomisë, me censurë dhe polici të stilit Sovjetik që kanë rrahur shumë protestues.
Z. Protasevich ka thënë se projekti Nexta nuk merr fonde nga jashtë dhe mbështetet në të ardhurat nga reklamat.
Ai u lansua nga Z. Putilo në vitin 2015 si një kanal muzikor në YouTube, por shpejt kaloi të përqendrohej në përmbajtjen politike.
Z. Pratasevich tani punon për një kanal tjetër Telegram, Belamova.
Ai ndërhyri për të shkruar për të pasi blogeri Igor Losik u arrestua nga autoritetet Bjelloruse në qershor 2020.
Disa kritikë vënë në dyshim përdorimin e informacionit nga Nexta, i cili mund të mos verifikohet.
Në një rast, për shembull, një pretendim rreth mbërritjes së forcave speciale ruse u hoq më vonë dhe u përshkrua si një “gabim”, raportoi BBC Monitoring.
Sidoqoftë, në kulmin e protestave gushtin e kaluar Nexta po merrte qindra mesazhe në orë nga gazetarë qytetarë, tha Pratasevich për BBC, përcjell Telegrafi.
Kur u pyet nga BBC nëse Nexta ishte një qendër proteste ose një media, Z. Protasevich tha: “është e vështirë të thuash kush jemi. Unë mendoj se ne jemi kryesisht bjellorusë që do të dëshironim të vinim në shtëpi dhe të jetonim në një vend të lirë pa diktaturë”.
Mbështetësit prisnin më kot për të përshëndetur Z. Pratasevich në Vilnius, Lituani
Ai u largua nga Bjellorusia në 2019 dhe në janar 2020 bëri kërkesë për shtetësi polake.
Prindërit e tij u transferuan për t’u bashkuar me të në Poloni gushtin e kaluar. Babai i tij Dmitri është një oficer rezervë i ushtrisë që ligjëronte në ideologji në një akademi ushtarake bjelloruse.
Aktivitetet anti-Lukashenko të Raman kthehen në vitin 2011 – si adoleshent ai u përjashtua nga shkolla për të marrë pjesë në një protestë.
Ai më vonë u pranua në departamentin e gazetarisë të Universitetit Shtetëror Bjellorus, por gjithashtu u përjashtua nga atje.
Z. Pratasevich tha se ai u transferua në Poloni sepse një mik dhe shok i tij disident, Vladimir Chudentsov, ishte arrestuar gjatë rrugës për në Poloni.
“Unë isha personi i parë që mësova për ndalimin e tij. Unë isha personi i parë që nxiti valën e informacionit… Unë gjithashtu fola në mënyrë aktive në rrjetet sociale”, tha ai.
