Pas hyrjes në borxh prej një miliardë euro, shteti do të merr borxhe të reja. Paraprakisht, 500 milionë euro u dedikuan për kthimin e eurobondit, ndërsa nga 250 milionë euro u dedikuan për komunat dhe biznesin. Tani po paralajmërohet se do të ketë negociata për gjysmë miliardë euro tjera që do të shkojnë për projekte infrastrukturore. Nga do të vijnë këto para, pra nga Hungaria apo nga ndonjë shtet tjetër, kryeministri Mickoski nuk ka dashur të zbulojë. “Që nga sot e tutje do të finalizojmë bisedat për afërsisht gjysmë miliardë euro. Do të ruaj emrin e vendit, por bëhet fjalë për një vend evropian. Paratë do të investojnë në rindërtimin e rrugëve lokale, rajonale dhe ekspres ,ku sërish do të përfitojnë komunat dhe do të lidhen komuna me komunë më rrugë lokale dhe rajonale”, theksoi në fundjavë Mickoski.
BORXH PËR BORXH
Vitin e kaluar, shteti ka marrë një kredi prej 1 miliard eurosh nga qeveria hungareze me një interes prej 3.25 për qind. Një eurobond i nxjerrë në vitin 2017 është kthyer me 500 milionë euro ku borxhi u pastrua në fund të janarit. Pjesa e mbetur prej 500 milionë eurosh ndahet me 250 milionë që shkojnë për investime kapitale për komunat, ndërsa 250 milionë euro të mbetura u vunë në dispozicion të biznesit. Por prej muajsh u zhvilluan negociata me bankat për këto para për biznesin, për sa i përket interesit me të cilin do t’i huazonin paratë kompanive.
Në fund u arrit marrëveshje që bankave t’u paguhet kamata prej 1.95 për qind dhe kredia e biznesit për Hungarinë me kamatë 3.25 për qind që do të shlyhet nga buxheti, i cili financohet nga qytetarët. Paratë mund të përdoren për prodhim, pajisje, por edhe për ndërtimin e qendrave tregtare, si dhe mund të investohen në fotovoltaikë.
Tani mbetet për t’u parë se sa nga këto miliona që u vunë në dispozicion të komunave, por edhe të kompanive do të përdoren në praktikë.
Përkrahje financiare me thirrjen e parë u siguruan 288 projekte në 78 komuna, me vlerë të përgjithshme prej mbi 4.5 miliardë denarë. Sipas kushteve të thirrjes së dytë, të gjitha komunat mund të kërkojnë mjete financiare deri në 15 miliardë denarë apo 250 milionë euro për projekte në fushën e kulturës, sportit, mjedisit jetësor, infrastrukturës rrugore, politikës sociale dhe arsimit. Formularët e aplikimit duhet të dorëzohen në Ministrinë e Vetëqeverisjes Lokale dhe dokumentacioni i projektit në ministritë e përkatëse jo më vonë se data 30 prill.
BRENGOSJE PËR BORXHET E REJA
Borxhet e reja kanë ngritur shqetësimin në opinion për rritjen e borxhit publik. Ministria e Financave këmbëngul fuqishëm në përpjekjet për konsolidim fiskal të përcaktuara në Strategjinë Fiskale 2025-2029. Në vitin 2024, kemi realizuar deficit buxhetor më të ulët se sa ishte parashikuar në ndryshimin e buxhetit për 2.5 miliardë denarë, gjegjësisht nivel prej 4,4% të Prodhimit të Brendshëm Bruto në vend të 4.9 të parashikuar. Borxhi publik në fund të vitit 2024 ishte më i ulët se ai i parashikuar dhe e mbyllëm vitin me borxh publik në nivelin 61.9% të PBB-së, dhe që nga janari 2025 ka qenë nën 60% të PBB-së, pra 58.4% e PBB-së pas shlyerjes me sukses të eurobondit të emetuar në 2018, thekson ministrja e Finançave Gordana Dimitrieska-Koçoska.
Ajo shtoi se me Buxhetin 2025 vazhdon ai trend i konsolidimit fiskal dhe se udhërrëfyesi për arritjen e konsolidimit fiskal është Ligji i Buxhetit, i cili përçakton edhe rregullat fiskale.
Ministrja përkujtoi se në vitin 2024, devijimi nga rregullat fiskale vjen si pasojë e mjeteve të pamjaftueshme për obligimet e ndërmarra nga Qeveria e kaluar, si dhe obligimeve të papaguara dhe të papaguara që janë kryer përmes ribalancit të buxhetit. “Në vitin 2025, devijimi nga ky rregull është në funksion të zhvillimit dhe realizimit të investimeve, si korridoret 8 dhe 10 (0.8% e PBB-së), projektet e infrastrukturës vendore (0,6% e PBB-së) dhe investimet në mbrojtje (0.5% e PBB-së)”, shtoi ministrja Koçoska. Nga ana tjetër, Këshilli Fiskal si trup i pavarur u zgjedhur nga Kuvendi që analizon dhe rekomandon politikat fiskale, rekomandoi rritjen e efikasitetit dhe reduktimin e shpenzimeve publike, rritjen e disiplinës fiskale, veçanërisht në institucionet publike, ndërmarrjet shtetërore, qeveritë vendore, reformimin e sistemit të pensioneve dhe futjen e taksimit mjedisor, si dhe konvergjencën drejt sistemeve tatimore me BE-në.
Është e nevojshme të rishikohet tendenca për të stimuluar rritjen ekonomike me ekspansion fiskal, sepse në terma afatgjatë nuk jep rezultate të përshtatshme. Ky konkluzion rrjedh nga analiza për periudhën 2004-2023 e Këshillit Fiskal.
Borxhi publik kaloi 60 për qind në vitin 2024, por statistikat nuk përfshijnë detyrimet e papaguara, të cilat arritën në katër për qind në fund të vitit 2024. Me rishikimin e këtyre statistikave, borxhi publik është rreth 65 për qind e PBB-së, që është në përputhje me statistikat financiare dhe buxhetore të BE-së, theksonte kryetari i Këshillit Fiskal, Gligor Bishev. Në planin afatgjatë, sipas Këshillit Fiskal, subvencionet buxhetore për pensione duhet të zvogëlohen dhe të zbresin nën 30 për qind sepse në afat të gjatë tejkalimi i kësaj përqindje është i paqëndrueshëm dhe e bën buxhetin të cenueshëm.
Këshilli Fiskal rekomandon që të bëhet një kuantifikimi i efekteve buxhetore, pra ndikimi i masave dhe ligjeve të propozuara në të ardhurat buxhetore, shpenzimet dhe Strategjia, që të hapet një debat për futjen e një rregulli tjetër fiskal për shpenzimet publike, mbi rritjen e tyre në raport me rritjen nominale të PBB-së dhe të mos ketë periudha fiskale të rishikuara para zgjedhjeve. /Koha/
