Ndonjëherë është e lehtë të vërehet kur fëmijët duket se ndihen mirë me veten – dhe kur jo. Ne shpesh e përshkruajmë këtë ide për t’u ndjerë mirë me veten si “vetëvlerësim”.
Fëmijët me vetëvlerësim:
- ndihen të pëlqyer dhe të pranuar;
- ndihen të sigurt;
- ndihen krenarë për atë që mund të bëjnë;
- mendojnë gjëra të mira për veten e tyre;
- besojnë në vetvete.
Fëmijët me vetëvlerësim të ulët:
- janë autokritikë dhe të ashpër me veten;
- mendojnë se nuk janë aq të mirë sa fëmijët e tjerë;
- mendojnë për rastet kur dështojnë dhe jo kur ia dalin;
- mungesë besimi;
- dyshojnë se mund t’i bëjnë gjërat mire.
Pse është i rëndësishëm vetëvlerësimi?
Fëmijët që ndihen mirë me veten kanë besimin për të provuar gjëra të reja. Ata kanë më shumë gjasa të bëjnë më të mirën e tyre. Ata ndihen krenarë për atë që mund të bëjnë. Vetëvlerësimi i ndihmon fëmijët të përballen me gabimet. Ai i ndihmon fëmijët të provojnë përsëri, edhe nëse dështojnë në fillim. Si rezultat, vetëvlerësimi i ndihmon fëmijët të ecin më mirë në shkollë, në shtëpi dhe me miqtë.
Fëmijët me vetëbesim të ulët ndihen të pasigurt për veten. Nëse ata mendojnë se të tjerët nuk do t’i pranojnë, ata mund të mos bashkohen. Ata mund t’i lënë të tjerët t’i trajtojnë keq. Ata mund ta kenë të vështirë të ngrejnë zërin për veten dhe të drejtat e tyre. Ata mund të heqin dorë lehtë, ose të mos përpiqen fare. Fëmijët me vetëbesim të ulët e kanë të vështirë të përballojnë kur bëjnë një gabim, humbasin ose dështojnë. Si rezultat, ata mund të mos bëjnë maksimumin që munden.
Si zhvillohet vetëvlerësimi
Vetëvlerësimi mund të fillojë që në fëmijëri. Ai zhvillohet ngadalë me kalimin e kohës. Mund të fillojë vetëm sepse një fëmijë ndihet i sigurt, i dashur dhe i pranuar. Mund të fillojë kur një foshnjë merr vëmendje pozitive dhe kujdes e dashuri.
Ndërsa foshnjat rriten, ata janë në gjendje të bëjnë disa gjëra vetë. Ata ndihen mirë me veten kur mund të përdorin aftësitë e tyre të reja. Vetëvlerësimi i tyre rritet kur prindërit i kushtojnë vëmendje, e lënë një fëmijë të përpiqet, të buzëqeshë dhe të tregojë se është krenar.
Ndërsa fëmijët rriten, vetëvlerësimi mund të rritet gjithashtu. Çdo herë që fëmijët provojnë gjëra, bëjnë gjëra dhe mësojnë gjëra mund të jetë një shans për rritjen e vetëvlerësimit. Kjo mund të ndodhë kur fëmijët:
- bëjnë përparim drejt një qëllimi;
- mësojnë gjëra në shkollë;
- bëjnë miq;
- mësojnë aftësi — muzikë, sport, art, gatim, aftësi teknologjike;
- praktikojnë aktivitetet e preferuara;
- ndihmojnë, japin nga gjërat e tyre ose janë të sjellshëm;
- marrin lëvdata për sjelljet e mira;
- përpiqen shumë për diçka;
- bëjnë gjëra që i pëlqejnë;
- përfshihen nga të tjerët;
- ndihen të kuptuar dhe të pranuar;
- marrin një çmim ose një notë të mirë që e dinë se e kanë merituar.
Kur fëmijët kanë vetëbesim, ata ndihen të sigurt, të aftë dhe të pranuar për atë që janë.
Si mund të ndërtojnë prindërit vetëvlerësimin e fëmijëve
Çdo fëmijë është i ndryshëm. Vetëvlerësimi mund të jetë më i lehtë për disa fëmijë sesa për të tjerët. Dhe disa fëmijë përballen me gjëra që mund të ulin vetëvlerësimin e tyre. Por edhe nëse vetëvlerësimi i një fëmije është i ulët, ai mund të rritet.
Këtu janë gjërat që prindërit mund të bëjnë për t’i ndihmuar fëmijët të ndihen mirë me veten:
Ndihmoni fëmijën tuaj të mësojë të bëjë gjëra. Në çdo moshë, fëmijët duhet të mësojnë gjëra të reja. Edhe gjatë fëmijërisë, të mësuarit për të mbajtur një filxhan ose për të hedhur hapat e parë ndez një ndjenjë mjeshtërie dhe kënaqësie. Ndërsa fëmija juaj rritet, gjëra të tilla si të mësojë të vishet, të lexonjë ose të ngasë një biçikletë janë shanse për rritjen e vetëvlerësimit.
Kur u mësoni fëmijëve se si të bëjnë gjërat, tregojini dhe ndihmojini në fillim. Pastaj le të bëjnë çfarë të munden, edhe nëse bëjnë gabime. Sigurohuni që fëmija juaj të ketë një shans për të mësuar, të përpiqet dhe të ndihet krenar. Mos i bëni sfidat e reja shumë të lehta – ose shumë të vështira.
Lavdëroni fëmijën tuaj, por bëjeni me mençuri. Sigurisht, është mirë të lavdërosh fëmijët. Lavdërimi juaj është një mënyrë për të treguar se jeni krenarë. Por disa mënyra për të lavdëruar fëmijët në fakt mund të dështojnë.
Ja si t’i lavdëroni fëmijët përmes mënyrës së duhur:
- Mos e mbivlerësoni. Lavdërimi që nuk ndihet i fituar nuk është i vërtetë. Për shembull, duke i thënë një fëmije se ai luajti një lojë të mrekullueshme kur ai e di se nuk luajti mirë. Është më mirë të thuash, “Unë e di që nuk ishte ndeshja jote më e mirë, por të gjithë kemi ditë pushimi. Jam krenar për ty që nuk dorëzohesh”. Shto një dozë besimi: “Nesër, do të kthehesh në lojën tënde”.
- Lavdëroni përpjekjet. Shmangni përqendrimin e lavdërimit vetëm në rezultate (siç është marrja e një note) ose cilësitë fikse (të tilla si të qenit i zgjuar ose atletik). Në vend të kësaj, jepni pjesën më të madhe të lavdërimit tuaj për përpjekjen, përparimin dhe qëndrimin. Për shembull: “Sa shumë po punon për atë projekt”.
- Bëhuni një model i mirë. Kur bëni përpjekje në detyrat e përditshme, po jepni një shembull të mirë. Fëmija juaj mëson të bëjë përpjekje për të bërë detyrat e shtëpisë, për të pastruar lodrat ose për të rregulluar shtratin.
- Modelimi i qëndrimit të duhur gjithashtu ka rëndësi. Kur i bëni detyrat me gëzim (ose të paktën pa u ankuar ose ankuar), ju mësoni fëmijën tuaj të bëjë të njëjtën gjë.
- Përqendrohuni në pikat e forta. Kushtojini vëmendje asaj që fëmija juaj bën mirë dhe kënaqet. Sigurohuni që fëmija juaj të ketë mundësi t’i zhvillojë këto pika të forta. Përqendrohuni më shumë në pikat e forta sesa në dobësitë nëse dëshironi t’i ndihmoni fëmijët të ndihen mirë me veten e tyre. Kjo gjithashtu përmirëson sjelljen.
- Lërini fëmijët të ndihmojnë dhe të japin. Vetëvlerësimi rritet kur fëmijët kuptojnë se ajo që bëjnë ka rëndësi për të tjerët. Fëmijët mund të ndihmojnë në shtëpi, të bëjnë një projekt shërbimi në shkollë ose të bëjnë një nder për një vëlla apo motër. Ndihma dhe veprimet e mira ndërtojnë vetëvlerësimin dhe ndjenja të tjera të mira./Pernenatal/
