Në një zhvillim që ka alarmuar shumë vëzhgues, Presidenti i 47-të i Shteteve të Bashkuara, Donald Trump, iu përgjigj së fundmi shqetësimeve të Presidentit ukrainas Volodymyr Zelensky për përjashtimin e Ukrainës nga bisedimet e paqes me Rusinë, duke shpërfillur plotësisht rolin e Zelenskyt. Trump pretendon se Zelensky pati tre vjet për të zgjidhur konfliktin, duke e quajtur atë të paaftë. Duke fajësuar Ukrainën se gjoja e filloi vetë luftën—në vend që të njohë agresionin e mirëdokumentuar të Rusisë—Trump jo vetëm që përputhet me propagandën ruse, por edhe përmbys historinë.
Në themel të këtij qëndrimi qëndron mosrespektimi i hapur ndaj demokracisë dhe parimit të sovranitetit kombëtar. Duke anashkaluar udhëheqjen e zgjedhur të Ukrainës dhe integritetin territorial të saj, Trump lë të kuptohet se sovraniteti është i kushtëzuar: një fqinj i mjaftueshëm i fuqishëm mund të imponojë vullnetin e vet pa u shqetësuar për rregullat ndërkombëtare. Dhe për të, mjafton që të mbarojë lufta—pa marrë parasysh koston ndaj sovranitetit dhe së drejtës së Ukrainës për të vendosur fatin e saj.
Ajo që shqetëson akoma më shumë është fakti se si Rusia, ashtu edhe Shtetet e Bashkuara nën Trump, ndajnë një mosrespekt të theksuar për të drejtën ndërkombëtare. Nuk bëhet fjalë vetëm për një supozim, por për një realitet: Amerika, më shumë se çdo vend tjetër, ka shkelur disa herë të drejtën ndërkombëtare dhe vazhdon ta bëjë këtë. Ky bilanc ia heq SHBA-së besueshmërinë morale për t’i bërë presion Rusisë që të respektojë ligjet ndërkombëtare. Nëse vetë Uashingtoni nuk mund të mbështetet pa mëdyshje në këto rregulla—sepse i ka thyer—si mund të kërkojë zbatimin e tyre nga të tjerët?
Një dinamikë e tillë i vendos vendet e tjera në një pozitë të rrezikshme. Gatishmëria e Trump-it për t’i dhënë Putinit saktësisht çfarë dëshiron minon thelbin e një rendi ndërkombëtar të bazuar në rregulla, duke sinjalizuar se “forca bën ligjin” mund të kthehet sërish në normë. Një precedent i tillë i ekspozon më shumë vendet më të vogla në Europën Lindore, Ballkan e përtej.
Kjo shikohet qartë edhe tek shembulli i mundshëm i Kosovës. Trump mund të përdorë të njëjtën logjikë për konfliktin e hapur me Serbinë, duke fajësuar udhëheqësit e Kosovës se nuk i kanë zgjidhur çështjet e komunitetit serb dhe duke shpallur se ai vetë do të vendosë një zgjidhje. Nëse kjo ndodh, kufijtë mund të rishkruhen sipas tekave—qoftë në favor të Kosovës apo Serbisë—pa asnjë parasysh për ligjin ndërkombëtar apo proceset demokratike.
Pikërisht për këtë arsye, rrjedha e vendimeve të Zelenskyt ka një rëndësi tepër të madhe. Nuk e dimë nëse ai do të dorëzohet para unilateralizmit të Trump-it apo do të vijojë të luftojë për sovranitetin e Ukrainës. Në cilindo drejtim të shkojë, kemi përpara një udhëkryq tejet të rrezikshëm. Rusia, nën udhëheqjen e Vladimir Putinit, vazhdon të jetë një kërcënim ekzistencial për çdo vend që vlerëson një sistem të qëndrueshëm ndërkombëtar. Nëse Moskës i jepet hapësirë për të sfiduar këtë sistem, ndërkohë që Uashingtoni tregohet i pafuqishëm—ose i painteresuar—të veprojë për shkak të shkeljeve të veta të së drejtës ndërkombëtare, pasojat mund të ndikojnë rendin botëror për dekada.
Prandaj, në lojë është shumë më tepër sesa çështja e Ukrainës. Është fjala për fatin e një rendi ndërkombëtar që—pavarësisht mangësive—ka ofruar një kornizë për paqe dhe stabilitet. Nëse kjo kornizë shembet, të gjitha kombet—të mëdha dhe të vogla—mund të humbasin. Është thelbësore, pra, që çdo shoqëri dhe vend të njohë rreziqet e një qasjeje të tillë dhe të ngrenë zërin kundër liderëve që e trajtojnë të drejtën ndërkombëtare si diçka opcionale. Nëse dështon një qëndrim i tillë, rrezikojmë të hymë në një epokë të re ku forca mposht drejtësinë dhe ku e drejta e të vegjëlve në arenën globale është gjithmonë në dyshim.
Sa i përket Ukrainës dhe udhëheqjes së Zelenskyt, mbetet për t’u parë nëse do të dorëzohet apo do të luftojë për vendin e tij. Në të dy rastet, po ecim në një terren të rrëshqitshëm. Rusia me Putin në krye është një kërcënim i vazhdueshëm dhe real për sigurinë e të gjithëve. Me bashkëpunimin ose indiferencën e Uashingtonit nën Trump, kërcënimi vetëm sa bëhet edhe më i vështirë për t’u frenuar.
*Shkrimi është shkruar në veçanti për Nistori.com. Të drejtat e botimit i kanë vetëm Nistori dhe autori. Qëndrimet e autorëve jo me domosdoshmëri pajtojnë me politikën redaktuese të portalit.
