Akoma nuk është miratuar dhe bile është bllokuar Ligji i Procedurës Civile që synon të rregullojë çështjet që krijohen probleme në zbatimin e ligjit (pezullimi, shërbimi, përshpejtimi i procedurës në mosmarrëveshjet për kërkesa të vogla, etj.) Tani konsumatorët në Maqedoni detyrohen të ngrenë padi individuale të kushtueshme dhe të ngadalta për shkak të bllokimit të Ligjit për Procedurën Civile. Ndërsa vendet evropiane janë të detyruara ligjërisht të paraqesin veprime kolektive që nga viti 2020, Maqedonia e Veriut ende nuk ka një mekanizëm funksional për mbrojtjen e konsumatorëve në grup. Arsyeja është dështimi për të miratuar Ligjin e ri për Procedurën Civile, i cili tashmë e ka kaluar procedurën parlamentare një herë, por është tërhequr nga debati i mëtejshëm pa shpjegime.
Organizata e Konsumatorëve të Maqedonisë prej disa vitesh tregon se si organ i autorizuar nuk ka bazë ligjore për të ngritur padi kolektive në emër të qytetarëve. Në vend të kësaj, qytetarët duhet të ngrenë padi individualisht – procedura që janë të kushtueshme, kërkojnë kohë dhe në praktikë pothuajse të papërballueshme për konsumatorin mesatar. Pritet që Ligji për Procedurën Civile pasi të kalojë në Parlament ti mundësojë Organizatës së Konsumatorëve që me padi kolektive të kompensojë konsumatorët kur të drejtat e tyre dëmtohen masivisht nga tregtarët individualë, si në sektorin e shërbimeve financiare.
Aktualisht, mosmiratimi i tij pamundëson që Organizata e Konsumatorëve të Maqedonisë, si organ i autorizuar, nuk mund të ngrejë padi kolektive që qytetarët të kërkojnë kolektivisht dëmshpërblim nëse të drejtat e tyre janë shkelur, jo vetëm nga bankat, por edhe nga kompanitë e sigurimeve, kompanitë e kredive të shpejta etj.
“Tani mund të shkojmë, duke kërkuar një masë të përkohshme para gjykatës për të ndaluar një veprim të caktuar, por nga një ofrues i caktuar shërbimesh, nuk është e thënë që të jetë në sektorin financiar, 64 fusha janë në lojë në këtë direktivë. Pra, ka një fushëveprim shumë të madh dhe ne duhet ta bëjmë këtë, sepse në këtë moment konsumatorët maqedonas kanë më pak të drejta sesa konsumatorët evropianë, sepse Direktiva për Mbrojtjen e Interesave Kolektive të Konsumatorëve ende nuk është transponuar”, thotë Marijana Llonçar Vellkova, presidente e OKM.
Ligji për Procedurën Civile ka kohë që “zvarritet” nëpër korridoret e Ministrisë së Drejtësisë dhe, pasi kaloi leximin e dytë në Parlament, u tërhoq nga procedura në janar pa asnjë shpjegim.
Prandaj, Organizata e Konsumatorëve këmbëngul në formimin e një grupi ndërdepartamental nga Ministritë e Drejtësisë dhe Ekonomisë në mënyrë që ligji të miratohet më në fund.
Një padi kolektive, siç thekson ajo, mund të ngrihet kundër kujtdo që ka dëmtuar masivisht të drejtat e konsumatorëve dhe është veçanërisht e mirë për dëmet masive ndaj një numri të madh konsumatorësh për shuma të vogla. Fillimisht, një ankesë i paraqitet ofruesit të shërbimit ose tregtarit, duke kërkuar kompensim, gjë që është e vështirë të arrihet.
Llonçar Vellkova specifikon se Inspektorati Shtetëror i Tregut është gjithashtu kompetent në këtë fushë, megjithatë, procedura gjyqësore është e ndryshme dhe lejon që një numër i madh konsumatorësh të kompensohen me një shumë të caktuar fondesh për probleme të shumëfishta të ngjashme ose identike. Mund të jetë në dispozita të padrejta kontraktuale, sjellje të padrejta në treg dhe gjithçka që rregullohet nga Ligji për Mbrojtjen e Konsumatorit, por edhe ligje të tjera.
“Propozimi parashikon një ulje të shumës së gjobës për pjesëmarrësit në procedurë, në përputhje me përcaktimin e përgjithshëm të Qeverisë për të ulur gjobat, harmonizon dorëzimin në formë elektronike dhe thjeshton dorëzimin elektronik në përputhje me dispozitat përkatëse ligjore për operacionet elektronike në vend. Risia është përcaktimi i një procedure për mbrojtjen e interesave dhe të drejtave kolektive, e cila u mundëson shoqatave, fondacioneve, institucioneve dhe organizatave të tjera që janë themeluar në përputhje me ligjin dhe që brenda kuadrit të aktivitetit të tyre të regjistruar ose të përcaktuar ligjërisht, merren me mbrojtjen e interesave dhe të drejtave kolektive, të jenë në gjendje, kur një autorizim i tillë u jepet shprehimisht me ligj dhe sipas kushteve të parashikuara nga ai ligj, të ngrenë padi për mbrojtjen e interesave dhe të drejtave kolektive kundër një personi fizik ose juridik i cili, duke kryer një aktivitet të caktuar ose duke vepruar ose duke mos vepruar, shkel rëndë ose rrezikon seriozisht interesa dhe të drejta të tilla kolektive”, thonë nga dikasteri i drejtësisë.
Paditë kolektive për të mbrojtur interesat kolektive të konsumatorëve kanë ekzistuar në SHBA për një kohë të gjatë (që nga viti 1966) dhe modeli amerikan është një model për të gjithë të tjerët, por kjo formë e padisë kolektive nuk ka ekzistuar ende në të gjithë tregun e vetëm në Evropë, megjithëse është diskutuar dhe menduar për të paktën 20-30 vjet. Paditë kolektive ekzistojnë, padyshim, në shumicën e shteteve anëtare, por në nivelin e legjislacionit kombëtar, jo në nivelin e BE-së.
Komisioni bëri një propozim zyrtar në prill 2018 dhe që atëherë ka qenë në proces negociatash. Marrëveshja, pas asaj politike të arritur në dialogun trepalësh midis Këshillit, Komisionit dhe Parlamentit Evropian natën e kaluar, ishte një hap më afër finalizimit. Sipas burimeve të informuara, negociatat ishin edhe më të vështira për shkak të videokonferencës në vend të negociatave tradicionale, por suksesi ishte më i madh.
Sipas kompromisit të arritur pesë vite më parë, të paktën një organ, një “entitet i kualifikuar” nga organizatat e mbrojtjes së konsumatorëve, do të zgjidhet në secilin shtet anëtar, i cili do të jetë në gjendje të iniciojë veprime kolektive në emër të grupeve të konsumatorëve. Ky organ, ose më saktë ky “entitet i kualifikuar”, do të duhet të veprojë në bazë jofitimprurëse dhe të përmbushë kritere të rrepta, të cilat do të mbikëqyren nga autoritetet publike. Paditë kolektive evropiane mund të ngrihen kundër tregtarëve të dyshuar për shkelje të ligjit të BE-së në një gamë të gjerë fushash, të tilla si mbrojtja e të dhënave, udhëtimet dhe turizmi, shërbimet financiare, energjia dhe telekomunikacioni. /Koha/
