Ismail Qemali (1844–1919)
Abdylhamiti, preokupimi kryesor i të cilit ishte gjithmonë siguria e tij personale, e kishte vlerësuar karakterin besnik të shqiptarëve që nga rinia e tij dhe bëri çmos, në mënyrën e tij të zakonshme, për të përfituar personalisht nga ky fakt.
Personi i Sulltanit, pallati i tij dhe madje edhe haremi i tij u ishin besuar shqiptarëve. Në Ministri dhe në shërbimet civile dhe ushtarake, shqiptarët zinin pozicionet më të larta dhe më të shquara.
Pavarësisht këtyre favoreve, bashkatdhetarët e mi nuk hoqën dorë kurrë nga ndjenjat e tyre kombëtare ose nga aspiratat e tyre legjitime, megjithëse e respektuan me besë besnikërinë ndaj dinastisë osmane që kishin bërë paraardhësit e tyre.
Gjatë këtij mbretërimi prej rreth tridhjetë vjetësh, ata nuk lanë kurrë të humbiste një mundësi për të treguar dëshirën e tyre për të qenë ajo që kishin qenë para nënshtrimit të tyre ndaj turqve.
Ngjarja më e vogël politike në Lindje gjeti një jehonë në Shqipëri, kur njerëzit e vendit takoheshin ose në një qendër të populluar ose në ndonjë kalim malor të largët dhe të paarritshëm për të diskutuar çështjet, dhe më pas i paraqisnin pretendimet e tyre vetë Sovranit.
Duhet pranuar se Abdylhamiti ndoqi çdo lëvizje shqiptare nga shumë afër dhe, qoftë për arsye personale apo politike, nuk dështoi kurrë t’i kushtonte vëmendjen më serioze kërkesave dhe ndjeshmërive të këtyre nënshtetasve …
