DITAR TETOVAR
2 janar 2025
Kujtim Shabani
Tetova është e njohur për kafet e saj. Kohëve të fundit, me mërgimin e hovshëm dhe rënien e qarkullimit, ato mund t’i gjesh edhe të zbrazura. Kamarierët mund t’i zësh duke bërë pompa në lokal. “Skleka!”. Po janë ca orë kur ato prapë mbushen. Mbushen mirë dhe lokali zien. Ti zë vend në një tavolinë, i shtrohesh bisedës, po çbëht? Më shpesh se kamarierët të afrohen lypsarët.
Lypsarët e lokaleve të Tetovës janë fëmijë. Fëmijë! Përkundër paragjykimeve tona, a përvojës së deritashme, shumë prej tyre janë shqiptarë. S’ishte kështu para disa viteve. Tani ka djem dhe vajza që lypin. Janë esmerë, por edhe të bardhë, brunë dhe bjondë. Janë esmerë me sy të shkruar dhe brunë e bjondë me sy të errët. Ka lypsarë të rinj, po ka edhe lypsarë të rritur. Dhe nuk e di se cilët janë më shumë për të t’u dhimbsur, fëmijët a të rriturit.
Edhe sonte dola në një lokal. Dhe na afrohet një çun me dorën e shtrirë. Ai nuk flet me gojë. Dihet ç’do të thotë ai që lëviz si hije tavolinë më tavolinë, duke parë përreth. Diku i duruar dhe diku i ndjekur nga kamarierët, të cilët nganjëherë e kanë për detyrë të kujdesen që të mos beszdisen klientët. Herën e kaluar kur isha në Tetovë, i fola mu këtij. E dalloj mirë, sepse këta fëmijë nuk rriten. Këta ngelin kaq. Edhe këta të rriturit që lypin, më duket, nuk plaken. Këta ngelin kështu. Më bëhet sikur plaken vetëm këta të kamurit! Këta mbase kanë ndonjë marifet më të vështirë se lypsaria.
“Si e ke emrin, mor çun?”, e pyes. S’e di ç’më shkrepi dhe mua! “Shenoll”, më thotë duke i ndjekur me sy lëvizjet e kamarierit. “Ali, Ali”, i kujtohet atij sakaq emri i vërtetë, apo i rremë, duke marrë shpërblimin për bashkëbisedimin. Më shumë i rremë, do të thoja. (Ndonëse këtu i kam ndryshuar pak, që të mos i hap telashe me punëdhënësin, familen, a kushdoqoftë.) Si do ta harronte njeriu emrin e vet dhe t’ia këpuste një emër tjetër kot, sido që të ishte?! S’është psikologjike, apo jo?
Mendoj se për shumëkënd kjo rrëshqitje, frojdiane do të thoshin ca, do të shërbente si provë për ekzistimin e një rrjeti të organizuar lypsarësh, të cilët kanë një emër shtëpie dhe një emër pazari. Nuk ma merr mendja që këta fëmijë këtë zanat e ushtrojnë vullnetarisht. Me hir. Për aventurë. Për përvojë jete. Për ta kaluar kohën e lirë, pas detyrave të shtëpisë. Besoj e bëjnë nga zori. Nga një zor! Ja që këta njerëz nuk janë veç numra, por edhe emra. Madej kanë nga dy emra!
Do të doja ta di se ç’përfitojnë ata nga sindikata e tyre – shpenzimet e rrugës, një vakt buke…? Do të doja ta di sa shkon provizioni i tyre. Sa për qind. A kanë bonuse nëse e kalojnë normën? Më shumë do të doja ta dija se a dhunohen ata më tepër se kaq, duke u detyruar të lypin. Çfarë nëse këta fëmijë nuk e mbushin normën e lypjes, a ua ngjeshin atyre një shpullë sa t’u shurdhohen veshët për ditë të tëra? A i lënë ata pa bukë një ditë kur ata se mbushin normën e lypjes?
Besoj të gjithë do të donin ta dinin se kush është kjo sindikatë. Që mund të jenë edhe familje. Besoj, të gjithë do të donim ta dinim sesi do të ishte sikur një ditë të dilnin të lypnin fëmijët e atyre që janë përgjegjës për atë që fëmijët të mos detyrohen të dalin të lypin lokaleve të qyteteve me kohë e pa kohë. Sepse, të organizuar, apo të vetmuar, ky hall ku kanë përfunduar këta njerëz është kaq i rëndë. Është treguesi i katandisjes ekonomike, psikologjike, morale, apo si ta dush, të një shoqërie.
Shumëkush nga ata që ndeshen e bashkëndjejnë me këta fatkëqinj, në sytë e tyre, të shkruar apo të errët, të trishtuar apo të zbrazuar e idiferentë, e sheh fëmijën e tij. Po në sytë e tyre, mund ta përfytyrosh ndonjëherë se ç’do të ishte sikur ky lypsar të ishe ti.
“Pare!”, më drejtohet një fëmijë në një lokal në Tetovë. “Hajde!”, i bie tak-tak derës gjysmë të hapur të qelqtë. “Heu, lypës trim!”, thash me vete. Një acarim i lehtë këtu mund ta përmbyste bujarinë e secilit. Aq sa mund t’i thuhet bujari asaj që e ndënkupton secili. Po vendosa të bisedoj pak edhe me këtë. Dhe, për dreq, e fillova njëlloj si herën e parë: “Si e ke emrin, mor trim?” Dhe ma ktheu prapë me krenari: “Kujtim!” Unë
prita ca çaste, po nuk shtoi tjetër emër.
“Heu ç’ma punove!”, thash me vete…
*Shkrimi është shkruar në veçanti për Nistori.com. Të drejtat e botimit i kanë vetëm Nistori dhe autori. Qëndrimet e autorëve jo me domosdoshmëri pajtojnë me politikën redaktuese të portalit.
