Kooperativat bujqësore në vend pak po funksionojnë. Përkundër faktit se kooperativat janë dëshmuar si model i suksesshëm i asociacionit të fermerëve në mbarë botën, në Maqedoni ato ekzistojnë me shifra minimale si prodhues dhe sasi prodhimi. Megjithatë, fermerët e shohin zgjidhjen e problemeve të tyre përmes bashkimit në kooperativat bujqësore. Ata thonë se kjo është e ardhmja e bujqësisë. Vetëm në këtë mënyrë ata do të marrin pjesë drejtpërdrejt në procesin , nga prodhimi, negocimi, deri te shitja e produktit të tyre bujqësor. Kjo do të thotë produkte bujqësore më të lira dhe garanci për cilësinë. Në këtë mënyrë do të shmangin edhe shantazhet e shpeshta nga blerësit, të cilët zakonisht mbledhin fitimet, thonë ata.
Thonë se nuk është njësoj nëse do të blejnë lëndë të parë, pleh, fara si individë apo do të veprojnë së bashku, në mënyrë të organizuar. Ata presin që duke bashkuar forcat të kenë mundësinë të tregtojnë më mirë produktet e tyre direkt në tregje, gjë që do të përfitojë konsumatorët përmes çmimeve më të ulëta.
“Dihet që jemi fermerë të vegjël , ndërsa nuk jemi interesantë me sasi të vogla prodhimi. Kjo shoqatë është një avantazh për ne në bisedat me blerës dhe tregje të caktuara, pasi na e bën më të lehtë arritjen e një plasmani. Përfitimi do të jetë si për prodhuesit ashtu edhe për blerësit, do të shmangen një ose dy hapa në prokurim, do të zvogëlohen marzhet dhe bashkë me to edhe çmimet”, thotë Mende Trajkovski, kryetar i Shoqatës së Kooperativave Bujqësore të Maqedonisë.
Në Maqedoni ka rreth 60 kooperativa bujqësore, disa janë më aktive, të tjera më pak, dhe kjo shifër është e ndryshueshme. Janë më të shumta në rajonin e Strumicës dhe Resnjës. Me ligjin e ri, kërkesa për formimin e kooperativës është minimumi pesë fermerë.
Ministria e Bujqësisë njoftoi se po punohet për ndryshimin e ligjeve, pas së cilës shteti do t’i mbulojë pagat e anëtarëve të kooperativave bujqësore deri në 60 për qind, ndërsa blerja e pajisjeve në kooperativë do të subvencionohet nga shteti deri në 90 për qind. Mende Trajkovski, kryetar i Shoqatës së Kooperativave Bujqësore të Maqedonisë, theksoi se nëse fermerët bashkohen në kooperativa bujqësore, ata do të jenë më në gjendje t’i tregtojnë produktet e tyre në vend dhe jashtë vendit, në vend që prodhimet e tyre t’i blihen nga shitësit me shumicë dhe të ardhurat t’u mbeten atyre në vend të fermerëve.
“Kemi pasur një ngërç në punën tonë, kemi pasur probleme. Ka pasur një ligj për kooperativat dhe më pas është miratuar ligji për kooperativat bujqësore, i cili është shfuqizuar në 2 deri në 2.5 vitet e fundit dhe ne mbetëm ‘hava’ dhe nuk dinim ku jemi dhe ku bëjmë pjesë. Me ardhjen e ministrit Tripunovski vitin e kaluar, në takimin e kooperativave bujqësore në Strumicë, kemi pasur një takim dhe kemi theksuar se ky problem duhet të tejkalohet sa më shpejt. Na ka ardhur në ndihmë Ministria, kemi pasur disa takime dhe kemi iniciuar ndryshime në ligjin për bujqësinë dhe zhvillimin rural. Tani gjithçka që kemi kërkuar është miratuar dhe është miratuar dhe siç paralajmëroi ministri, për një kohë të shkurtër do të ketë thirrje publike për kooperativa, të cilën mezi po e presim”, theksoi Trajkovski.
Prodhimi më i madh dhe më cilësor, marketingu i sigurt dhe fitime më të mëdha janë vetëm disa nga përfitimet e një shoqate bujqësore. Fermerët bëhen më konkurrues në treg përmes shoqërimit.
“Në këtë drejtim, kooperativat paraqesin segment kyç për bujqësi moderne, konkurruese dhe të orientuar drejt eksportit”, thekson ministri i Bujqësisë, Cvetan Tripunovski.
Ministri theksoi se përgjigja për një fermer të fortë është në kooperativat dhe ky është drejtimi në të cilin duhet të lëvizë bujqësia maqedonase.
Ministri Tripunovski i njoftoi fermerët në vitin 2025, ky dikaster ja ka siguruar mjete në programin për zhvillim rural për të shpallur thirrje për investime për secilën kooperativë të regjistruar. Ai bëri të ditur se kjo thirrje do të publikohet në muajt në vijim për t’u ndihmuar fermerëve të asociuar në kooperativat bujqësore. Nëse ka interesim më të madh për kooperativat dhe mjetet nuk janë të mjaftueshme, tha Tripunovski, Ministria e Bujqësisë është e gatshme të sigurojë mjete shtesë në mënyrë që çdo përfitues që aplikon të marrë mjete nga kjo masë, përkatësisht të marrë mbështetjen.
“Nëse më parë bashkëfinancimi ishte 60 për qind për paga dhe 90 për qind për blerje makinerie, tani do të ketë të masa shtesë. Në vitin 2025, përveç mbështetjes së fermerëve të rinj, të cilët mund të jenë edhe pronarë të një kooperativë bujqësore, do të ketë edhe mbështetje shtesë për gratë në bujqësi për mekanizim, investime dhe tokë bujqësore dhe përfitime të tjera”.
Njohësit e kësaj problematike thonë se përqindja e ulët e anëtarësimit të prodhuesve bujqësorë në shoqatat bujqësore të kooperativave është një nga treguesit e parë të nivelit të kapitalit social në zonat rurale . Pikërisht ky fragmentim, i shoqëruar nga modernizimi i dobët i ekonomive bujqësore, theksojnë nevojën për ndryshim në qëndrimet e prodhuesve bujqësorë ndaj bashkëpunimit dhe sërish duke vendosur potencialet e shoqatës, theksojnë ekspertët.
Sfidë mbetet me vite rritja e ndërgjegjësimit të anëtarëve të kooperativës për përfitimet e përdorimit të burimeve të përbashkëta, si p.sh shembull, mekanizimi i përbashkët, bashkimi i punës, aplikimi i përbashkët për grante dhe mbështetje shtetërore, konsolidimi i tokës bujqësore, aplikimi i standardet e prodhimit, aksesi dhe negociatat me zinxhirët e mëdhenj të shitjes me pakicë dhe të ngjashme. Në mentalitetin e prodhuesit bujqësor të Maqedonisë, ende ka barrierat për ndjekjen funksionale dhe zbatimin e parimeve të bashkëpunimit. Informacioni dhe edukimi i pamjaftueshëm kontribuojnë në rritjen e rezistencës që prodhuesit të jenë anëtarë aktivë në një kooperativë. Edhe ata që janë anëtarët nuk janë plotësisht të përkushtuar për zhvillimin e kooperativës si një e mirë kolektive, dhe shpesh ndjekin interesat e tyre personale.
Përvojat e deritanishme tregojnë se në përgjithësi, kooperativat bujqësore vendase nuk mund të ofrojnë sasi të mjaftueshme dhe cilësi të përshtatshme të produkteve. Fuqia e tyre negociuese është e dobët dhe janë të ndikuar shumë nga tregtarët dhe ndërmjetësit, të cilët diktojnë kushtet si të prokurimit të materialeve ashtu edhe të shitjes. Kështu vlerësohet funksionimi i tyre në draft strategjinë për kooperativat bujqësore, të përgatitur me asistencën e Bashkimit Evropian.
Kooperativat e vogla dhe të fragmentuara bujqësore nuk janë efikase. Pesha e tyre aktuale vlerësohet të jetë më pak se 1 për qind në prodhimin bujqësor vendas. Ata kanë pak anëtarë, mesatarisht 12, të cilët jo gjithmonë i ofrojnë produktet e tyre në kooperativë. Ata shpesh preferojnë të shesin cilësinë më të mirë drejtpërsëdrejti vetë dhe t’i furnizojnë kooperativat me produkte të cilësisë më të ulët. Kjo sjell rezultate të këqija dhe një pozicion më të dobët për tregtarët në negociatat me partnerët. /Koha/
