Në botën e sotme digjitale, edukimi mediatik është thelbësor për të luftuar gjuhën e urrejtjes. Edukimi mediatik nuk ka të bëjë vetëm me aftësinë për të kuptuar dhe analizuar përmbajtjen mediatike, por edhe ndërgjegjësimin për etikën, ndikimin dhe potencialin e saj për të përhapur mesazhe negative.
Ekspertja mediatike Marina Tuneva thotë për CIVIL Media se duke pasur parasysh se jetojmë në kohë në të cilat informacioni qarkullon me një shpejtësi të paparë, edukimi mediatik do të ishte “vaksina” që na nevojitet për të mbrojtur diskursin publik nga “infektimi” i përmbajtjes toksike. Sipas saj, edukimi u mundëson qytetarëve jo vetëm të njohin përmbajtjet problematike, por edhe t’i kundërshtojnë ato në mënyrë aktive.
“Edukimi mediatik nuk është vetëm edukimi i qytetarëve, por edhe trajnimi i vazhdueshëm i gazetarëve, vendosja e standardeve etike në media dhe angazhimi i institucioneve në krijimin e politikave që do ta mbështesin këtë proces”, thotë Tuneva.
Ajo shton se një raport i fundit nga Këshilli i Evropës dokumenton një rritje të incidenteve dhe ashpërsisë së gjuhës së urrejtjes nëpër vendet evropiane, duke theksuar nevojën për të forcuar arsimimin mediatik si një mjet për të luftuar këto fenomene. Gjetje të tilla nënvizojnë rëndësinë kritike të edukimit mediatik në shoqërinë tonë.
“Arsimimi mediatik nuk është thjesht një trend apo zgjedhje, është një domosdoshmëri. Secili prej nesh, nga qytetarët te mediat dhe institucionet, ka një rol aktiv në ruajtjen e së vërtetës dhe në ndërtimin e një shoqërie të bazuar në respektin reciprok dhe vlerat demokratike. Me edukimin mediatik, jo vetëm që mund të mbrohemi nga urrejtja, por edhe të ndërtojmë një të ardhme në të cilën diskursi publik do të jetë burim lidhjeje, jo ndarje”, thotë Tuneva.
Kryetari i Institutit për Media dhe Analitikë (IMA), Petrit Saraçini, për CIVIL Media thotë se edukimi mediatik është jashtëzakonisht i rëndësishëm për trajtimin e gjuhës së urrejtjes në media dhe në komunikimin publik në përgjithësi. Fatkeqësisht, disa studime tregojnë se ekziston një nivel i ulët i arsimimit mediatik në vend, gjë që kontribuon në perceptimin jokritik të përmbajtjes mediatike që inkurajon gjuhën e urrejtjes tek audienca e të gjitha moshave. Prandaj, procesi i futjes së plotë të shkrim-leximit mediatik në procesin arsimor duhet të përshpejtohet, nga klasa e parë deri në vitin e katërt të arsimit të mesëm, por edhe në fakultete.
“Është thelbësore që të rinjtë të jenë të vetëdijshëm dhe të perceptojnë në mënyrë kritike informacionin dhe të mos lejojnë veten të jenë viktima të gjuhës së urrejtjes apo transmetuesve të saj. Edhe pse efektet e edukimit mediatik mund të mos duken menjëherë, ai është një investim shumë i rëndësishëm për të ardhmen e demokracisë dhe respektimin e të drejtave të njeriut, pasi do të kontribuojë në krijimin e brezave që do të jenë të vetëdijshëm për ndikimin e dëmshëm të gjuhës së urrejtjes, e cila krijon ndarje dhe polarizim në shoqëri dhe shkakton dhunë dhe krime të urrejtjes”, thotë Saraçini.
Snezhana Tërpevska, nga Instituti RESIS dhe anëtare e Këshillit për Etikë në Media në Maqedoni (KEMM), thotë për CIVIL Media se numri më i madh i ankesave të pranuara në Komisionin për Ankesa në vitet e fundit janë për mediat online, veçanërisht për komentet me gjuhë të urrejtjes dhe përmbajtje diskriminuese nën tekstet mediatike të publikuara në rrjetet sociale.
“Kështu, në vitin 2024, Komisioni i Ankesave i Këshillit të Etikës ka regjistruar gjithsej 64 shkelje të Kodit të Gazetarëve dhe Udhëzimit për Raportimin Etik të Mediave Online, të bëra në 33 tekste mediatike për të cilat janë paraqitur ankesa në Këshillin e Etikës. Shkelja e dytë më e shpeshtë është neni 10 i Kodit, i cili i referohet gjuhës së urrejtjes, i cili i referohej përmbajtjeve që nxisin dhunë apo diskriminim mbi çdo bazë – janë konstatuar 12 shkelje, ose 19% e numrit të përgjithshëm. Nga këto shkelje, vetëm dy kanë të bëjnë me tekste mediatike që nxisin diskriminim në baza etnike, dhe të gjitha të tjerat kanë të bëjnë me gjuhën e qartë të urrejtjes – bazuar në orientimin seksual, në komentet e përdoruesve të publikuara nën tekstet mediatike”, thotë Tërpevska.
Ajo thotë se në këtë botë të fragmentuar digjitale, audienca (dhe bashkë me të edhe reklamuesit) janë zhvendosur masivisht në mediat sociale. Si mediat tradicionale ashtu edhe ato online, duke kërkuar dëshpërimisht të arrijnë më shumë përdorues, e në këtë mënyrë edhe sponsorë, publikojnë përmbajtjen e tyre në rrjetet sociale.
“Në atë oqean informacioni që vendoset çdo ditë në rrjete duke konkurruar për vëmendjen e audiencës, rregulli i parë i shumë mediave online është të dalin me titullin më interesant dhe tronditës, duke shpresuar që sa më shumë përdorues të “klikojnë” mbi të ose të “komentojnë” në hapësirën e komenteve poshtë tij. Në titujt sensacionalistë dhe të diskutueshëm, shumë media injorojnë qëllimisht rregullat profesionale dhe efektin që postimi i tyre mund të ketë tek audienca, duke cituar se komentet e përdoruesve nuk janë përgjegjësi e tyre editoriale. Për mediat profesionale, moderimi aktiv i përmbajtjes së komenteve nën tekstet e tyre të publikuara në rrjetet sociale ka qenë një nga çështjet më të vështira në dekadën e fundit”, thotë Tërpevska.
Edukimi mediatik nuk është e rëndësishme vetëm për konsumatorët e përmbajtjes mediatike, por edhe për vetë krijuesit e përmbajtjes. Kur secili prej nesh është i vetëdijshëm për fuqinë që kemi në botën e medias, ne mund të kontribuojmë në reduktimin e gjuhës së urrejtjes dhe ndërtimin e një shoqërie më gjithëpërfshirëse dhe tolerante. Lufta kundër gjuhës së urrejtjes nuk është përgjegjësi vetëm e gazetarëve apo autoriteteve, por edhe e të gjithë neve si qytetarë të vetëdijshëm dhe të përgjegjshëm mediatik. /Nistori/
