Varësia e Maqedonisë së Veriut nga Kina është e dukshme në tri fusha – tregti, investime dhe kredi për infrastrukturë, thuhet në analizën e OJQ-së “Estima”.
Ekspertët paralajmërojnë se varësia ekonomike mund të përdoret nga Kina për qëllime politike, në dëm të interesave strategjike kombëtare.
Deri në fund të vitit 2022, Kina ka marrë pjesë me 2.6% të totalit të investimeve të huaja në Maqedoninë e Veriut, që është 10 herë më pak se Serbia. Nga ana tjetër, borxhi i jashtëm i Maqedonisë së Veriut ndaj Republikës Popullore të Kinës deri në fund të vitit 2022 arrin në 479 milionë dollarë. Ai është 8,7 nga totali i borxhit të jashtëm publik dhe 3 për qind nga BPV-ja e Maqedonisë, sipas të dhënave të paraqitura nga organizata joqeveritare “Estima”.
Borxhi është akumuluar për shkak të kredive financiare nga bankat kineze për ndërtimin e dy projekteve infrastrukturore – hidrocentralit Kozjak dhe autostradës Miladinovci – Shtip dhe Kërçovë – Ohër, sipas të dhënave të “Estima”.
Sipas kryetares Ana Krstinovska, shuma mund të menaxhohet, por marrëveshja ndërmjet bankës kineze dhe ndërmarrjes publike për rrugë shtetërore është kryesisht asimetrike.
“Ka klauzola të huasë në marrëveshje që përcaktojnë se Kina mund të përfundojë në mënyrë të njëanshme dhe të parakohshme marrëveshjen, të lejojë ose jo riprogramimin”. Të gjitha këto kritere janë arbitrare për të vepruar sipas menaxhimit dhe rregullave të saj dhe nuk janë në përputhje me rregullat ndërkombëtare. Nëse kërkojmë modifikimin ose ndërprerjen e marrëveshjes së kredisë ose kemi mosmarrëveshje, arbitrazhi për marrëveshjen është në Pekin, legjislacioni model është ai kinez”, tha Krstinovska.
I gjithë hulumtimi gjendet në botimin “Shpresoj për më të mirën, përgatituni për më të keqen: A është Maqedonia e Veriut e ndjeshme ndaj presionit ekonomik nga Kina”, përgatitur në bashkëpunim me Fondacionin Konrad Adenauer dhe Fakultetin Juridik “Justinian i Parë”.
Analiza tregon se prania Kinës në Maqedoninë e Veriut për sa i përket investimeve është margjinale. Kina nuk shfaqet si investitore, por jep kredi për financimin e projekteve shtetërore.
“Ka një tendencë për uljen e këtyre investimeve, është shembull në Shqipëri si dhe vende anëtare të NATO-s, të cilat mbajnë qëndrim më kritik ndaj Kinës. Nuk kemi asnjë ndëshkim për qëndrimin negativ, as shpërblim për qëndrimin pozitiv ndaj Kinës, siç është rasti në Serbi. Në Serbi, lidershipi është i prirur drejt Kinës dhe për arsye politike me situatën ndaj Kosovës. Kina e shpërblen Serbinë për atë mbështetje politike përmes investimeve”, thotë Krstinovska.
Krstinovska, e cila është një nga autorët e analizës, thekson se prania kineze në vendet në zhvillim të Ballkanit Perëndimor, përfshirë Maqedoninë e Veriut, ka disa elemente. Ndihma nëpërmjet prezencës ekonomike në investime dhe infrastrukturë, duke plotësuar nevojat dhe interesat e saj. Në këtë mënyrë, ajo fiton shtete aleate, të cilat nga ana e tyre mund të mbështesin Kinën në marrëdhëniet ndërkombëtare. Përveç kësaj, Kina “eksporton” edhe pikëpamje ideologjike në botë, dhe nga ana tjetër kontrollon kritikat ndaj atij vendi.
“Kina nuk ka nevojë të mobilizojë burime të rëndësishme për të siguruar një prani të përhershme ose rritje të ndikimit në Maqedoninë e Veriut. Ajo mund t’i lejojë vetes të adoptojë një qëndrim oportunist pritës, duke parashikuar një ndryshim të mundshëm në politikë në një cikël të ardhshëm zgjedhor dhe një mjedis më të favorshëm për aktivitetet e tij. Për këtë qëllim, ajo tashmë ka arritur të zgjerojë praninë dhe ndikimin e saj në publikun e gjerë, siç shihet nga rritja e qëndrimeve të favorshme ndaj Kinës në sondazhet e fundit”, thuhet në botim.
