Nëse i shikoni objektet e vjetra në Tetovë, do të vini re se pothuajse në shumë pak prej tyre nuk ka shtesa apo ngritje të kateve, kështu që shtrohet pyetja nëse ato paraqesin rrezik për objektet, veçanërisht nga ndonjë tërmet. Ekspertët në fushën e ndërtimit dhe arkitekturës me të cilët folëm thonë se ligjërisht dhe sipas rregullave mund të ndërtohen shtesa dhe ngritje katesh cilësore, por ata janë të shqetësuar seriozisht se sa qëndrueshmëri kanë ato ndërtesa për shkak të ndryshimit të formës origjinale, dhe sa janë respektuar standardet e ndërtimit të shtesave dhe ngritjes së kateve, shkruan AIM, përcjell Nistori.
Profesori universitar i arkitekturës Bekir Ademi thotë se shtesa ndërtimore ka edhe në vendet shumë të zhvilluara, por se është një proces i gjerë dhe i vështirë që kërkon shumë njohuri, përvojë dhe mbi të gjitha përgjegjësi personale.
“Në ligj kjo quhet përshtatje dhe konvertim. Për shembull, shtyllat dhe trarët janë struktura kryesore dhe është e arsyeshme që muret mund të shemben. Megjithatë, nuk është aq mirë që ato mure të rrënohen, sepse ato janë edhe një faktor i mirë për ndërtesën në tërësi gjatë një tërmeti. Ndryshimet dhe rinovimet janë një problem i madh. Jo vetëm që do të dëmtohen muret ekzistuese, por shpesh ndodh që të dëmtohen edhe elementët strukturorë, sepse nuk ka kontroll ose nuk janë shumë të interesuar kontraktorët. Secili prej nesh ka rinovuar banesën tonë të paktën një herë dhe ne e dimë se si ata kanë qasjen e tyre. Duhet të miratohet një ligj i veçantë për të kontrolluar gjithë procesin”, thotë Ademi.
Nikolla Antovski, inxhinier i diplomuar i ndërtimit, thotë se ndërtimi masiv më së shumti qëndron në investimet më të ulëta dhe standardin e ulët. Nga ana tjetër, ai thekson se ndërtimi i zgjerimeve të tilla e prishin komoditetin ekzistues për standardin bazë të jetesës, duke i mbingarkuar kështu instalimet ekzistuese si rrjetin e ujësjellësit dhe kanalizimit, elektrifikimin, rregullimin hapësinor e të tjera.
“Nga pikëpamja e ndërtimit, me shtesat apo ngritjet e kateve ndryshohet objekti, tashmë i ndërtuar, nga çdo aspekt. Është një ngarkesë shtesë për konstruksionin që ndërtesa mund të mos jetë projektuar për t’i bërë ballë, ndaj shkon në kufirin e kapacitetit mbajtës dhe përdorshmërisë. Elementet mbajtëse si trarët, kollonat dhe themelet janë parashikuar për ndërtesën ekzistuese dhe janë projektuar për atë nivel të ngarkesës. Një ngarkesë shtesë jepet nga përmirësimi. Ndërhyrjet janë shumë më të vogla kur bëhet fjalë për përshtatjen e papafingos, sepse ngarkesat e reja janë gjithashtu më të vogla dhe janë afërsisht 10 deri në 15 për qind të peshës së ndërtesës. Nëse do të ngrihen kate të reja, atëherë kompleksiteti i projektimit dhe ndërtimit të objektit, si dhe shfrytëzimi i tij, është shumë më serioz dhe ekziston nevoja për forcimin e sistemit të ndërtimit”, thotë Antovski.
Një qëndrim të ngjashëm ka edhe profesor Ademi për ndërtesat e vjetra, për të cilat shprehet qartë se kanë “ritmin e tyre të punës”. Gjatë një tërmeti, thekson Ademi, ndërtesa duhet të jetë fleksibël dhe paraprakisht të llogariten të gjitha lëvizjet, goditjet dhe rreziqet.
“Pra, ajo që është projektuar paraprakisht dhe është bërë në përputhje me rrethanat, ju e ndryshoni atë, ju ndryshoni kodin si të thuash. Jo se nuk mund ta modifikosh kodin, por
kërkon shumë aftësi dhe njohuri. Ne personalisht kemi pasur shumë ndërhyrje të tilla, por edhe i shmangim ato përmirësime. Ato që kemi bërë, kanë qenë procese shumë të vështira që kërkojnë shumë njohuri, përvojë dhe mbi të gjitha përgjegjësi personale, sepse nesër askush nuk do ta dijë që një ndërtesë e tërë u shemb për shkak të një apartamenti apo banese të caktuar. Së pari, si njerëz jemi përgjegjës ndaj vetes, duhet të mendojmë se edhe ne mund të jemi në atë banesë”, thotë profesor Ademi.
Sipas inxhinierit Antovski, nuk mund të thuhet me përqindje apo shifra se sa prej objekteve në Tetovë janë ndërtuar sipas standardeve.
“Një nga arsyet është se objekte të tilla si shtesa dhe kate të ngrituar kryheshin si “ndërtime pa leje” që më vonë u legalizuan vetëm me raport gjeodezik. Këto shtesa nuk kishin prova të shkruara se si ishin projektuar. Kjo vë në dyshim korrektësinë e tyre dhe sa të rrezikshme janë strukturat e ndërtuara në këtë mënyrë. Në një sipërmarrje të tillë, i lihej vullnetit dhe ndërgjegjësimit të investitorit se çfarë objekti do të merrte, i sigurt apo i rrezikshëm. Natyrisht, ka edhe shtesa që ndërtohen me procedurë të plotë ndërtimi, miratim për ndërtim dhe ekzekutim nga ekip profesional dhe mbikëqyrje”, thekson Antovski.
Në pyetjen se cilat janë shtesat apo ngritjet e kateve për sa i përket rrezikut nga shembja në rast tërmeti, Antovski thekson se Tetova i përket kategorisë së tetë sipas shkallës MCS, që do të thotë se gjatë një tërmeti priten dëme të konsiderueshme në strukturat mesatare, me shembje të pjesshme në struktura të ndërtuara keq.
“Vetë performanca e një zgjerimi apo ngritje katesh rrit rrezikun e rritjes së deformimeve të ndërtesës ekzistuese gjatë funksionimit, veçanërisht në rast tërmeti. Ndërtesat që janë ndërtuar sipas standardeve dhe të parashikuara, pra të projektuara, kanë një rrezik dukshëm më të ulët të shembjes së tyre në rast tërmeti. Me to, supozohet se janë ruajtur parametrat bazë gjatë projektimit të shtesave. Me objektet që janë ndërtuar ilegalisht nuk kemi një pasqyrë të qartë se sa është rritur rreziku i tyre për shembje gjatë tërmetit, nëse në një situatë të tillë do të dëmtohet vetëm shtesa apo ndoshta i tërë objekti, vlerëson Antovski.
Sipas tij, situata me shtesat dhe ngritjen e kateve në Tetovë është alarmante dhe ajo që shqetëson është mungesa e institucioneve që lejojnë një ndërtim të tillë.
“Arsyet për ndërtime të tilla mund të gjenden në disa faktorë si ekonomikë, demografikë, standardi i ulët, ndërgjegjësimi i popullsisë etj. Më shqetësuese është mungesa e institucioneve që lejuan ndërtimin pa leje të objekteve që mund të çojnë në rrezik shembjeje gjatë një tërmeti. Më shqetësues është fakti se nuk e dimë numrin e saktë të objekteve në të cilat është bërë ndonjë ndërtim, respektivisht modifikim dhe mënyrën e realizimit të tyre”, thekson Antovski.
Rregulloret për zgjerimet dhe katet shtesë janë të njëjta si për ndërtesat e reja. Për të fituar të drejtën e ndërtimit, përveç procedurës standarde, kërkohet edhe pëlqimi i 51 për qind të
banorëve që jetojnë në atë ndërtesë për të nisur procedurën e miratimit të objektit. Nga pikëpamja e ndërtimit, gjëja më e rëndësishme për qëndrueshmërinë e ndërtesës është projekti i ndërtimit me të gjitha detajet e performancës së tij. Parashikon mënyrën e kryerjes së shtimit të kateve, pra zgjerimin, si dhe “lidhjen” e objektit ekzistues me zgjerimin e ri. Në objektin ndërtimor-konstruktiv vlerësohet nëse është i nevojshëm fuqizimi i objektit ekzistues për t’iu përgjigjur në mënyrë adekuate sistemit të ri të zgjerimit dhe që objekti të jetë në përputhje me rregulloren e ndërtimit. Krahas kontrollit për objektin e projektuar, është edhe mendimi i Institutit të Inxhinierisë së Tërmeteve, i cili është i detyrueshëm për çdo godinë të re.
