Krahas dezinformatave lidhur me agresionin rus kundër Ukrainës, si dhe dezinformatave për konfliktin izraelito-palestinez në Gaza, hapësira mediatike në javët e fundit u vërshua me dezinformata dhe spekulime për vrasjen e dyfishtë të Vanja Gjorçevskës dhe Pançe Zhezhovskit, disa prej të cilave erdhën nga hapësira mediatike rajonale, shkruan Vërtetmatësi.
Një analizë e rritjes së dezinformatave për vrasjen e dyfishtë të Vanja Gjorçevskës dhe Pançe Zhezovskit, tregoi qëndrueshmërinë e hapësirës mediatike në Maqedoninë e Veriut dhe të shoqërisë në tërësi. Ky proces ishte masiv dhe shqetësues dhe tregoi gjithashtu lehtësinë e depërtimit të dezinformatave që vinin nga rajoni.
Dëmi ishte aq i madh sa që Prokuroria Themelore Publike në Shkup, e cila i udhëheq hetimet për vrasjen e Gjorçevskës dhe Zhezovskit, pas dezinformatave dhe spekulimeve rreth ngjarjes, u detyrua të bëjë apel për t’ia lënë rrjedhën e hetimeve institucionit kompetent dhe të mos shqetësojë opinionin:
Prokuroria Publike apelon që gjatë hetimeve të mos shpërndahen informacione të paverifikuara që mund të dëmtojnë procedurën, por edhe të shqetësojnë edhe më shumë opinionin”, thuhet në thirrjen e Prokurorisë Publike, e cila është transmetuar përmes mediave. Të njëjtin thirrje të nesërmen e ka bërë edhe ministri i Punëve të Brendshme, Oliver Spasovski, i cili përballë disa pyetjeve të mediave ka deklaruar se nuk mund të ndajë më shumë informata dhe se kjo nuk është e mirë për hetimin sepse hetimi nuk mund të bëhet në media por duhet të kryhet në Prokurorinë Publike.
Reagime të tilla, edhe pse të vonuara, ishin të nevojshme pas fluksit të qindra informacioneve, dezinformatave dhe spekulimeve që u gjeneruan nga tre burime – në rrjetet sociale, nga një pjesë e mediave dhe nga partitë politike, mbi të gjitha nga ato të opozitës. “Vërtetmatësi” ka vënë re disa nga spekulimet dhe (dez)informacionet më virale në rrjetet sociale që në ditët e para pasi mësoi se dy personat u vranë. Rishikimi tregon abuzime të mundshme me motive politike dhe etnike. Më pas “Vërtetmatësi” ka analizuar sjelljen e komunikimit publik të dy partive më të mëdha nga pushteti dhe opozita në tre ditët e para dhe në fund ka vënë re dhe ka shqyrtuar spekulime më monstruoze, mbi të gjitha, në Facebook. Monstruoziteti shkoi aq larg sa u pretendua që Gjorçevska u vra për shkak të trafikut të organeve.
Mediat nga Shkupi kanë raportuar për vrasjen përmes mediave nga Beogradi
Një pjesë e spekulimeve dhe dezinformatave të tilla kanë ardhur nga mediat rajonale, të cilat në hapësirën mediatike në gjuhën maqedonase janë transmetuar nga mediat vendase. Analiza e shumicës së raportimeve në mediat rajonale ka treguar raportim të ekuilibruar dhe të qetë, por mund të vihen në dukje edhe shembuj ku thuhet se i dyshuari kryesor i vrasjes ka bashkëpunuar ngushtë me gjyshin nga nëna i vajzës së vrarë. Ose, për shembull, t’i bëhet një analizë psikologjike babait të vajzës së vrarë si pjesë e motiveve të vrasjes, apo sërish spekulimi se motivi i vrasjes ishte gjyshi i saj, i cili, meqë ra fjala, ka disa vite që ka vdekur.
Një pjesë e mediave në rajon, veçanërisht në Serbi, raportuan si nga terreni ashtu edhe me titujt e transmetuar nga mediat në gjuhën maqedonase, por edhe me mysafirë, deklaratat e të cilëve theksonin kontradiktat dhe gabimet në procedurë, duke iu referuar vetëm elementeve të deklaruara zyrtarisht në hetimin paraprak… E gjithë kjo, veçanërisht në dhjetëditëshin e parë, ka kontribuar që disa nga mediat në gjuhën maqedonase të raportojnë për tërë ngjarjen dhe duke e përcjellë shkrimin në mediat serbe dhe mediat tjera rajonale. E cila, nga ana tjetër, sërish vë në dukje lidhjen e hapësirës mediatike për shkak të afërsisë së gjuhëve, por në të njëjtën kohë dhe cenueshmërisë nga dezinformimi kur media nuk u përmbahet standardeve profesionale dhe etike, por edhe kur institucionet dhe Zyrtarët përgjegjës lënë hapësirë për keqinformim dhe më pas nuk reagojnë përkatësisht, derisa të vijë një moment kritik kur duhet të apelojnë dhe të qetësojnë. Në rastin e vrasjes dhe hetimit të Gjorçevskës dhe Zhezovskit, është karakteristikë edhe se dezinformata janë dhënë edhe për disa nga të ashtuquajtura mediatkryesore, në televizionet nacionale, të cilat në këtë verifikim faktesh u shqyrtuan nga “Vërtetmatësi”, ku u njoftua se i dyshuari i parë është arrestuar në një pikë kufitare dhe dezinformatat në hapësirën mediatike maqedonase kanë ardhur nga një media e huaj, e transmetuar nga një faqe lokale interneti.
Putini përsëriti në mënyrë sublime narrativat dezinformuese rreth Ukrainës
Dezinformimet për Ukrainën dhe narrativat mbi të cilat ajo mbështetet u sublimuan në fjalimin e presidentit rus Vladimir Putin në mesin e dhjetorit, dhe u dominuan nga ata që fajësojnë Perëndimin dhe Evropën për gjithçka që po ndodh, përfshirë agresionin e 2022, por, kjo koha, i përforcoi rrëfimet me komponentin historik të kombeve vëllazërore që luftojnë pa dëshirë kundër njëri-tjetrit, sepse u detyruan.
Presidenti rus, në një mega intervistë, e para që nga pushtimi i Ukrainës në vitin 2022, tha se po kërkonte të siguronte sovranitetin e Rusisë dhe kufijtë e saj. “Ekzistenca e Rusisë pa sovranitet është thjesht e pamundur…, detyra kryesore është forcimi i sovranitetit të Rusisë.” Putin shtoi se përveç sigurisë kufitare, një nga detyrat e tij kryesore si president është të forcojë aftësitë mbrojtëse të Rusisë dhe të drejtat dhe liritë e qytetarëve.
I pyetur se kur do të përfundojë lufta në Ukrainë, e cila zyrtarisht quhet një “operacion special ushtarak”, Putin përsëriti tregimet diinfo nga 24/02/2022 kur filloi pushtimi në shkallë të gjerë:
Do të ketë paqe kur të arrijmë qëllimet tona. Ata nuk ndryshojnë. Do t’ju kujtoj atë për të cilën folëm – denazifikimin dhe çmilitarizimin e Ukrainës dhe statusin e saj neutral. Sa i përket demilitarizimit, ata nuk duan të negociojnë, kështu që ne jemi të detyruar të marrim masa të tjera, duke përfshirë edhe masat ushtarake, tha Putin në intervistën, pjesë të së cilës u raportuan gjerësisht nga mediat në gjuhën maqedonase.
Duke vlerësuar se “ata nuk bënë asgjë të keqe”, Putin tha versionin e tij të historisë së fundit të Ukrainës dhe marrëdhënieve ruso-ukrainase:
Rusët dhe ukrainasit janë në thelb një popull, dhe ajo që po shohim tani është një tragjedi e madhe që i ngjan një lufte civile midis vëllezërve nga palët kundërshtare. Dhe nuk është as faji i tyre, e gjithë juglindja e Ukrainës ka qenë gjithmonë pro-ruse,pretendon Putin.
Gjithçka filloi me grushtin e shtetit në Ukrainë në 2014. Për dekada, ne kemi bërë çmos për të vendosur marrëdhënie normale me Ukrainën. Edhe pas asaj që në fakt ishte një grusht shteti, Viktor Janukoviç nuk u lejua të merrte detyrën. Ai fitoi zgjedhjet, por ata shpallën një raund të tretë, çfarë është ky veçse një grusht shteti?,pyeti Putin. Në të njëjtën kohë…, në Rusi e kuptuan se Moska nuk do të lejohet të ndërtojë marrëdhënie normale me Ukrainën. Vendet perëndimore ishin garantuesit e marrëveshjes mes Qeverisë së Yanukovych dhe protestuesve, por pas një kohe të shkurtër organizuan edhe rrëzimin e qeverisë legjitime. E gjithë kjo çoi në tragjedinë që po përjetojmë tani, dhe Evropa po qëndron pranë dhe po shikon, theksoi Putin.
Bombardimi rus i Odesës “ruse”
Ai kujtoi edhe një herë se rusët dhe ukrainasit janë një popull dhe përmes shembullit të Odesës:
Odessa është një qytet rus, të gjithë e dinë këtë, por ata shpikën marrëzi historike dhe ne, pas rënies së Bashkimit Sovjetik e duruam atë, shpjegoi ai.
Cinizmi në këtë pjesë të rrëfimit dezinformues të Putinit vërehet edhe në faktin se gjatë natës para intervistës dhe ditë më pas, “Odessa ruse” ishte shënjestër e një sulmi të përgjakshëm me dron dhe raketa nga ushtria ruse, ku pati edhe viktima civile. Ndryshe, bëhet fjalë për një përsëritje të narracionit historik dezinformues, i cili për herë të fundit është përdorur në një ese për Putinin e vitit 2021, dhe më herët në një koment të filmit dokumentar për të nga regjisori i njohur Oliver Stone, diçka që është komentuar nga “Vërtetmatës”.
Në intervistën më shumë se tre orëshe, Putin foli edhe për shumë aspekte të tjera të luftës në Ukrainë, duke përsëritur se ndihma perëndimore një ditë do të mbarojë, gjë që u ndihmua shumë nga shembujt e fillimit të muajit nga Sllovakia, Çekia, si dhe opozita në Kongresin Amerikan për miratimin e kësteve të reja të ndihmave të mëdha financiare dhe miliarda dollarë, dhe ai nuk harroi të lavdërojë kryeministrin hungarez Viktor Orban dhe politikën e tij.
Rrëfimet diinfo në fjalimin e Putinit u pasuruan edhe me një paralele me Gazën:
Ajo që po ndodh në Gaza është një fatkeqësi. Shihni operacionin special ushtarak dhe çfarë po ndodh në Gaza dhe ndjeni ndryshimin. Asgjë e ngjashme nuk po ndodh në Ukrainë.
Rusia filloi të shfrytëzojë konfliktin në Gaza midis Izraelit dhe Hamasit që në 7 tetor 2023 dhe të keqpërdor mungesën e vëmendjes së publikut ndërkombëtar nga fusha e luftës dhe bombardimet e vendbanimeve të Ukrainës, por, për herë të parë, makineria ruse e dezinformimit përcaktoi shumë saktë narrativën e re që mund të përshkruhet si “ne jemi paqësorë në Ukrainë, shikoni se çfarë po bëjnë në Izrael”.
Përpara intervistës, Putin përdori gjithashtu një vizitë të rrallë jashtë shtetit në Emiratet e Bashkuara Arabe për të përmbytur botën me pamjet dhe magjepsjen e mirëseardhjes nëpërmjet TASS pro-qeveritare, me qëllimin për të dërguar një mesazh se Rusia dhe ai personalisht janë të respektuar në vendet që nuk janë aleate të të SHBA-së, pjesëve të Evropës dhe Amerikës së Veriut. Kjo, nga ana tjetër, ka nxitur dezinformimin në rrjetet sociale, ku “Vërtetmatësi” ka rishikuar njërën prej tyre.
Gaza – përkeqësohet gjendja humanitare, numri i viktimave theu rekord
Aspekti humanitar i situatës me palestinezët në Gaza, me theks sërish te fëmijët, mbetet në sferën e informacionit dhe dezinformatave që vijnë nga Izraeli, ndërkohë që numri i palestinezëve të vrarë në Gaza pas 11-12 javësh përleshje ka kaluar 20 mijë.
Kjo është për shkak të luftimeve të vazhdueshme që nga përfundimi i një armëpushimi njëjavor në fund të nëntorit, në të cilin Izraeli dhe Hamasi shkëmbyen palestinezë të arrestuar dhe rrëmbyen pengje izraelitë dhe të huaj pas ngjarjeve të 7 tetorit.
Në javët e fundit, Kombet e Bashkuara kanë lëshuar dy mesazhe – një numër rekord të vrarësh në konfliktin izraelito-palestinez dhe një numër rekord gazetarësh të vdekur.
I dërguari i posaçëm i Kombeve të Bashkuara për Procesin e Paqes në Lindjen e Mesme, Tor Venesland, i tha Këshillit të Sigurimit se viti 2023 po bëhet një nga më vdekjeprurësit në historinë e konfliktit palestinezo-izraelit dhe se situata po përkeqësohet pothuajse në të gjitha frontet.
Në të njëjtën kohë, Kombet e Bashkuara thanë se Gaza është bërë vendi më vdekjeprurës në botë për gazetarët dhe familjet e tyre, sepse vetëm që nga 7 tetori, kur filloi konflikti, janë vrarë 64 gazetarë, 57 prej të cilëve janë palestinezë. Në të njëjtën kohë, sipas Komitetit për Mbrojtjen e Gazetarëve, ka shembuj të shumtë të frikësimit të gazetarëve dhe familjeve të tyre nga agjencitë izraelite të sigurisë.
Organizata Botërore e Shëndetësisë (OBSH) ka shprehur shqetësim dhe zemërim që spitalet e mbetura në funksion, siç është spitali “Nasser” dhe se aty vdesin fëmijët që sillen me pjesë të prera të trupit dhe për t’u shëruar. OBSH më vonë njoftoi se nuk ka spital funksional në Gazën veriore, ndërsa vetëm 9 objekte shëndetësore mbeten pjesërisht nga 36 funksionale në të gjithë Gazën. Në të njëjtën kohë, Human Rights Watch tha se Izraeli po kryen krime lufte duke i vrarë qëllimisht popullin e Gazës.
Të gjitha këto vlerësime, duke përfshirë vlerësimin britanik të shprehur përmes kryeministrit Rishi Sunak se shumë civilë janë vrarë në Gaza, pasuan Rezolutën e OKB-së të miratuar nga Asambleja e Përgjithshme që kërkon një armëpushim humanitar dhe që pas disa përpjekjeve pasi SHBA bllokoi një rezolutë të tillë të KS që u debatua me kërkesë të Sekretarit të Përgjithshëm të OKB-së Antonio Guterres. Pas kësaj, rreth 20 vende nga blloku arab paraqitën një projekt-rezolutë për diskutim në Asamblenë e Përgjithshme. Në të njëjtën kohë, 153 vende votuan për këtë rezolutë, e cila përfshin kërkesën për lirimin e pengjeve të mbajtura nga Hamasi. Ndër vendet që votuan “PËR” ishte edhe Maqedonia e Veriut. Kundër ishin vetëm 10 vende, përfshirë SHBA-në dhe Izraelin dhe nga vendet evropiane vetëm Austria dhe Çekia, ndërsa 6 të tjerat janë shtete më të vogla, kryesisht ishuj.
Megjithatë, të nesërmen, kur Netanyahu deklaroi se asgjë nuk do ta ndalonte Izraelin, u njoftua se ushtria e tyre kishte filluar të depërtoj tunelet nëntokësore të përdorura nga Hamasi me ujë të pompuar nga Deti Mesdhe. Konflikti vazhdoi deri në fund të vitit 2023 pa asnjë perspektivë serioze për një paqe të qëndrueshme apo për të imponuar seriozisht idenë e dy shteteve në territorin e Izraelit si një zgjidhje e përhershme, bazuar në planin e parë të fuqive të mëdha dhe të OKB-së, të vitit 1947.
Përkundrazi, po paralajmërohet mundësia e një ndërhyrjeje të re izraelite në Liban.
