Zjarrfikësit me disa automjete zjarrfikëse, ekipet e ndërmarrjeve publike “Pyjet e Maqedonisë”, Armata, qytetarët në terren… Dëmi është i paçmueshëm. Kërkohet ndihmë nga fqinjët, shtetet mike, komunat e vëllazëruara. Zjarret që kanë shpërthyer në të gjithë vendin në dhjetë ditët e fundit kanë nxjerrë përsëri në dritë të gjitha lëshimet. Ku është sistemi ynë i mbrojtjes, pse nuk mund t’i përballonim vetë zjarret, sa kohë na u desh për të aktivizuar “Traktorët ajrorë”? Pse gabimet nga zjarret e vitit 2021 në Maleshevi nuk na kanë mësuar se si të mbrohemi? Sa nga premtimi se do të forcojmë stacionet territoriale të zjarrfikësve si me potencial njerëzor ashtu edhe me pajisje të përshtatshme mbrojtëse është realizuar? Për të gjitha këto pyetje, MIA ka kërkuar përgjigje nga disa institucione relevante.
Megjithëse pas zjarrit të madh që përfshiu Maleshevinë tre vjet më parë, ku u dogjën 5.000 kilometra katrorë pyje, ndërsa në shuarjen ndihmuan zjarrfikës nga Sllovenia, Austria, Rumania, Hungaria, Serbia … u premtua përforcimi i njësive territoriale të zjarrfikësve, furnizimi i pajisjeve të reja, megjithatë në vitin 2024 shteti ende nuk ndan para të mjaftueshme për zjarrfikësit, për flotën, e madje nuk ka blerë pajisje të reja mbrojtëse. Shumica e pajisjeve që kanë zjarrfikësit territorialë merren përmes donacioneve. Për shuarjen e zjarreve pyjore në terren të paarritshëm, vendi aktualisht ka tre “Traktorë ajri” të Drejtorisë për Mbrojtje dhe Shpëtim, nga të cilët vetëm dy janë të saktë dhe ndodhen në terren. Për shuarjen e zjarreve janë aktivizuar edhe dy helikopterë të Armatës dhe policisë.
Gabimet e zjarrit të madh në Maleshevi mund të kenë zgjuar disa institucione për të filluar forcimin e kapaciteteve të tyre zjarrfikëse, por këtë vit sërish dështoi sistemi i mbrojtjes për ndërhyrje në zjarre të mëdha pyjore . Megjithëse vendi ka tre “Traktorë ajri”, njëri nuk është në gjendje fluturimi, e dy të tjerët nuk kishte kush t’i drejtojë. Të dy “Traktorët Ajrorë” nuk janë dërguar menjëherë në terren pas shfaqjes së zjarrit të madh në malin Serta në Negotinë, ndërsa arsyeja për këtë ka qenë se nuk ka pasur kush t’i drejtojë ato, kështu që Drejtoria e Mbrojtjes dhe Shpëtimit nënshkroi kontratë me dy pilotët në pension, pas çka ata morën pjesë aktive në shuarjen e zjarreve. As ekipet e “Pyjeve Kombëtare”, të cilët duhet të ishin të parët që ndërhynë në shuarjen e zjarreve pyjore, nuk patën mundësi ta bënin këtë për shkak të rezervuarëve të zbrazët në automjete dhe llogarisë së bllokuar.
Dhe përsëri, u kërkua ndihmë ndërkombëtare. Në shuarjen nga ajri morën pjesë një helikopter nga Serbia që mbante pesë ton ujë, dy helikopterë nga Sllovenia, dy aeroplanë dhe një helikopter nga Turqia, një kanader nga Kroacia dhe një aeroplan nga Rumania.
TRANSFORMIM URGJENT I SISTEMIT TË MENAXHIMIT TË KRIZAVE
Komiteti i Menaxhimit të Krizave vendosi për një riorganizim urgjent të sistemit të përgjithshëm për t’u marrë në mënyrë adekuate me çdo krizë që do të ndodhte në vend. Transformimi përfshin bashkimin e Qendrës së Menaxhimit të Krizave dhe Drejtorisë për Mbrojtje dhe Shpëtim dhe ekzistencën e një njësie të posaçme të mbrojtjes dhe shpëtimit që fillimisht do të numëronte rreth 120 persona. Kreu i Qendrës së Menaxhimit të Krizave, Stojançe Angellov, thotë se sistemi i zjarrfikësve ka një numër dobësish, të cilat ai pret të korrigjohen shpejt. Sipas Angellovit, njësia speciale e mbrojtjes dhe shpëtimit duhet të jetë shumëfunksionale, e trajnuar në kërkim, kërkim-shpëtim, domethënë, në verë për të shuar zjarret, dhe në dimër për të shpëtuar njerëzit nga malet, dhe në rastet e tërmeteve, për të ndihmuar në gjetjen e të ngujuarve nën rrënoja. “Ne kemi nevojë për një njësi të tillë, pasi në këtë moment nuk kemi forca të tilla, edhe pse DMSH ka deklaruar se janë në një nivel tjetër. DMSG bashkëpunon me kompanitë vullnetare të zjarrfikësve, të cilët janë njerëz të jashtëzakonshëm, por është larg nga ajo që e kam konceptuar. Një zjarrfikës vullnetar është i shkëlqyeshëm dhe vepron vetëm kur është më e vështira. Por, megjithatë do të ketë ende dallim midis një njësie profesionale, e cila do të jetë në rangun e një njësie speciale me njerëz të rinj, të shëndetshëm të përgatitur dhe të trajnuar fizikisht, të cilët do të tejkalojnë njësitë mesatare zjarrfikësve dhe do të veprojnë vetëm aty ku është më e vështirë. Kemi gjithçka, koordinator, eprorë, udhëheqës, por nuk kemi njerëz që shuajnë në terren”, vëren Angellovi.
Për efikasitet më të madh në shuarjen e zjarreve dhe zjarreve të hapura, ai beson se nevojitet komandë e centralizuar. “Kur ka zjarr, kryetari i komunës duhet të kërkojë vetë ndihmë nga komunat fqinje, dhe kjo ngadalëson të gjithë procesin. Nëse do të kishim koordinim qendror, nga një qendër do të dërgoheshin aq zjarrfikës sa është e nevojshme. Procedura e burokratizuar kërkon kohë. Çdo ndërhyrje e vonuar e bën më të vështirë shuarjen dhe pasojat janë më të rënda”, thekson Angellovi.
Në deklaratë për MIA-n, ministri i Mbrojtjes Vllado Misajllovski tha se të gjitha propozimet nga grupet e punës që kishin punuar në hartimin e një Ligji të ri për Zjarrfikës në vitet e fundit do të shqyrtohen në periudhën e ardhshme dhe se Ministria do të dalë me propozim për Qeverinë sa më shpejt të jetë e mundur. Ai gjithashtu njoftoi se tetë helikopterët nga kompania Leonardo, të cilët janë planifikuar të mbërrijnë në Maqedoni në mes të vitit 2026, gjithashtu do të pajisen me sistem për shuarjen e zjarrit.
ME NDIHMËN E KOMUNAVE DHE DONACIONEVE, DISA NjZT JANË NË KONDICION TË MIRË
Në përputhje me Ligjin për zjarrfikësit në komunat me mbi 24.000 banorë, duhet të ketë një zjarrfikës për 1.500 banorë, por janë të rralla njësitë zjarrfikësve territoriale që plotësojnë këtë kriter. Pothuajse në të gjitha rastet, gjendja është shumë nën normat ligjore. Ministria e Mbrojtjes, përmes granteve të dedikuara, ndan para për pagat dhe shtesat e pagave për 734 zjarrfikës, ndërsa për pjesën tjetër, financimi sigurohet nga buxhetet komunale. Të dhënat tregojnë se nga viti 2019 deri në vitin 2024, fondet për dotacionet e dedikuara pothuajse u dyfishuan. Kështu, në vitin 2019 janë miratuar 331.755.000 denarë, në vitin 2020 kjo shumë është rritur në 401.000.000 denarë, ndërsa në vitin 2021 në 403.500.000 denarë. Në vitin 2022 janë miratuar 421.500.000 denarë, vitin e kaluar 500.000.000 denarë, ndërsa për vitin 2024 janë planifikuar 527.700.000 denarë për dotacion të dedikuar.
Kryetari i BNJVL-së Orce Gjorgjievski në deklaratë për AIM bëri të ditur se ministrat e mbrojtjes dhe financave kërkojnë mënyrë për të tejkaluar problemin.
“Se gjithçka do të zgjidhet shpejt, nuk besoj, sepse ky nuk është problem i thjeshtë, nuk është një problem i vogël dhe nuk është një problem që zgjidhet shumë thjesht nga institucionet qendrore. Nevojiten më shumë mjete për të marrë pjesë, por ekziston një disponim nga qeveria qendrore dhe unë besoj se bllok dotacionet do të rriten në një të ardhme të afërt”, shprehet Gjorgjievski.
Sipas tij, pothuajse të gjitha komunat kanë të njëjtin problem. Shumica e zjarrfikësve mbulojnë financiarisht Komunën e Shtipit, por situata është e ngjashme në Tetovë, Kumanovë, Gostivar…
“Në gjendje pak më të mirë është Komuna e Velesit, ku kryetari i komunës mbulon më pak nga buxheti komunal për zjarrfikësit, por në përgjithësi nëse merret praktikisht, në çdo komunë apo çdo qytet, ku ka njësi të zjarrfikësve, ka mangësi në këtë aspekt. Një problem shtesë është ajo se mjetet e investuara nga komunat për të përmirësuar kushtet e zjarrfikësve nuk mund të zbatohen, pasi ato përfundojnë duke mbuluar pagat e tyre”, thekson kreu i BNJVL-së.
Ai thekson se zjarrfikësit në vend zotërojnë shumë automjete të vjetra, kanë nevojë për uniforma për zjarrfikësit dhe pajisje mbrojtëse për terren, por që mungojnë edhe zjarrfikësit.
“Në përgjithësi, ju mund të keni parë periudhën e kaluar, por edhe tani, kur përballemi me zjarret, mund të shihni gjendjen e flotës së njësive të zjarrfikësve në të gjithë Maqedoninë. Ne kemi dobësi në këtë fushë dhe duhet të punojmë së pari në pajisjen e zjarrfikësve dhe më vonë në sigurimin e automjeteve të përshtatshme”, shprehet Gjorgjievski. Megjithëse zjarrfikësit kanë mundësi të ndjekin trajnime jashtë vendit, ai beson se nevojitet një qendër trajnimi në vend.
