Sead Zimeri
Filozof
Trazirat politike dhe ekonomike në Shtetet e Bashkuara duhet të na shqetësojnë edhe ne në Ballkan. Jemi kombe të vogla dhe stabiliteti ynë varet në masë të madhe nga lidhjet me fuqitë e mëdha. Historikisht, rajoni ynë ka lëvizur mes sferave të ndryshme të ndikimit— por aktualisht shqiptarët janë të prirur të jenë pro-amerikanë, serbët anojnë nga Rusia, ndërsa kroatët nga Evropa. Këto besnikëri të ndara nuk janë domosdoshmërisht një problem, por mund të bëhen të tilla nëse marrëdhëniet mes BE-së dhe SHBA-së përkeqësohen.
Për ta kuptuar më mirë krizën që po ndodh në Amerikë dhe ndikimin e saj në marrëdhëniet ndërkombëtare, mjafton të shohim mënyrën sesi administrata Trump po trajton aleatët e saj më të afërt. SHBA ka vendosur tarifa ndaj importeve nga Kanadaja dhe Meksika, duke tentuar të imponojë dominimin e saj ekonomik dhe politik. Kanadaja është kundërpërgjigjur me tarifa ndaj produkteve amerikane, dhe e njëjta pritet edhe nga Meksika. Nëse Trump e shtrinë këtë politikë edhe ndaj Bashkimit Evropian, do të hasë në të njëjtën kundërpërgjigje.
Vështirë të thuhet nëse presidenti amerikan ka llogaritur pasojat apo thjesht ka besuar se bota do të dorëzohet përballë presionit amerikan. Por është e qartë se kjo luftë tregtare nuk do të dëmtojë vetëm vendet që po penalizohen, por edhe vetë amerikanët. Prodhuesit do të kenë më pak tregje për produktet e tyre, çmimet do të rriten për konsumatorët dhe ekonomia globale do të vuajë. Kjo administratë nuk duket se e kupton vlerën e marrëdhënieve të forta me aleatët, duke i reduktuar ato thjesht në bilance fitimi.
Ajo që është vërtet e frikshme është se Trump nuk duket se kupton një fakt thelbësor: Amerika është një superfuqi jo vetëm sepse është ushtarakisht dhe ekonomikisht e fortë në vetvete, por sepse aleatët e saj e bëjnë të fortë. Pa aleatë, Amerika pushon së qeni një superfuqi, gjë që nuk mund të jetë e mirë as për Amerikën vetë, as për rendin ndërkombëtar që ka mbështetur deri tani. Shkatërrimi i aleancave tradicionale do ta bëjë Amerikën më të izoluar dhe më të dobët, duke lënë hapësirë për fuqi të tjera që mund të riformatojnë ekuilibrat globalë.
Për Trumpin, nuk ka marrëdhënie të rëndësishme për t’u ruajtur, nuk ka përgjegjësi morale për t’u respektuar dhe nuk ka të drejta për t’u mbrojtur. Në vizionin e tij, gjithçka mund të bëhet dhe gjithçka mund të sakrifikohet për të ndjekur një qëllim të ngushtë ekonomik që përfiton vetëm pakicën më të pasur të vendit. As qytetarët amerikanë nuk janë të kursyer nga këto politika të këqija. Për të promovuar interesat e oligarkëve amerikanë, ai është i gatshëm të sjellë vështirësi dhe vuajtje për të gjithë, duke mos pasur asnjë kufi moral që ta ndalojë nga ky qëllim.
Është krejtësisht e pakuptueshme pse Trump po shkatërron marrëdhëniet e mira me vende si Kanadaja. Edhe nëse Kanadaja nuk po “paguante pjesën e saj të drejtë”, marrëdhëniet midis vendeve nuk mund të maten vetëm me vlerë monetare. Ka kontribute të tjera që e bëjnë një aleancë të vlefshme, gjë që Trump nuk është në gjendje ta kuptojë. Ai e sheh gjithçka në terma fitimi, dhe pyetja që mbetet është: kush përfiton nga këto politika? Sigurisht jo qytetari i zakonshëm amerikan, i cili tashmë duhet të paguajë çmime më të larta për të njëjtat produkte. Kanadezët dhe të tjerët do të dëmtohen, por po ashtu edhe vetë qytetarët amerikanë.
Nëse këto janë politika të tmerrshme për individët, ato janë edhe më të dëmshme për shtetet. Ashtu si njerëzit, edhe shtetet kanë nevojë për marrëdhënie me vlerë morale, edhe kur kontributet nuk janë të barabarta. Ato mund të jenë të ndryshme dhe të sjellin përfitime të ndryshme, por kjo nuk i bën më pak të rëndësishme. Trump nuk e kupton këtë koncept dhe as rëndësinë e tij morale për njerëzit dhe mirëqenien e tyre.
Ne në Ballkan duhet të jemi shumë të kujdesshëm ndaj këtyre ndryshimeve. Përtej besnikërive tradicionale, a kemi një strategji të qartë për të ardhmen? Nëse raportet mes fuqive të mëdha bëhen më armiqësore, a do të mbetemi të bllokuar mes aleancave të kundërta? Si kombet e vogla, nuk mund të jemi thjesht spektatorë në lojën e madhe gjeopolitike. Duhet të mendojmë në mënyrë kritike për interesat tona afatgjata dhe të sigurohemi që nuk jemi thjesht gurë shahu në planet e të tjerëve.
