ARIAN GALDINI
Një raketë bie në Haifa. Dhe në Tiranë, një nënë shtrëngon bukën e vetme që mund të blejë. Nuk ka sirena alarmi. As tituj lajmesh. Por dridhja mbërrin. E padukshme, e heshtur, e paemër. Ballkani është një tel harpe që dridhet nga meloditë e luftërave të largëta. Çdo përplasje në Ngushticën e Hormuzit bën që çmimi i bukës të ndryshojë në Shkodër. Çdo shpërthim në Natanz përkthehet në mungesë furnizimesh në Durrës. Çdo valë paniku në bursat e energjisë në Dubai, lë në mëshirë të fatit një pensionist në Prishtinë, që ngrohet me gaz të importuar. Por, nuk është vetëm ekonomia ajo që rrezikon. Është vetëdija që fillon të përkulet. E lodhur, e paqartë, e bombarduar nga narrativa që nuk i kupton dot dhe alternativa që nuk i ofrohen. Ballkani sot ndodhet në një zonë ku frika nga ndikimi është më e fortë se shpresa për drejtim. Dhe kjo ndodh në një kohë kur bota është në buzë të përplasjes më të rrezikshme që nga Lufta e Ftohtë.
Irani dhe Izraeli janë në prag të një përshkallëzimi që mund ta kthejë Lindjen e Mesme në një zonë qorre të diplomacisë globale. Nëse Ngushtica e Hormuzit mbyllet, 20% e naftës botërore zhduket nga tregu. Inflacioni do të fluturojë. Paqja do të marrë formën e një luksi, që nuk e përballojnë më as vendet e pasura. Por çfarë ndodh me Ballkanin? Asnjë raketë nuk bie mbi Tiranë. Por efektet janë po aq reale. Tregu i vogël energjetik kërcet. Migrimi i të rinjve shpejtohet. Marrëveshjet strategjike vihen në pikëpyetje. Nga brenda e nga jashtë, tundimi për të ndërruar kamp, për të hapur porta për ndikime të maskuara si investime, shtohet. Ballkani nuk është spektator. Është një skenë e dytë ku luhet drama e mbijetesës globale. Është pasqyra e vogël ku reflektohet hipokrizia e madhe. Dhe në këtë pasqyrë, përplasjet midis fuqive të mëdha nuk zgjidhen, por kopjohen. Rindizen. Kthehen në kriza të reja me emra të vjetër. Prandaj sot është koha jo për të qëndruar “neutralë”, por për të shpikur një rol të ri, të jesh zëri që fton drejt paqes, jo me lutje naive, por me nisma konkrete. Propozimi im është i thjeshtë, por radikal: Të krijohet një Forum Ballkanik për Paqen Globale. Një platformë ku Shqipëria, Kosova, Maqedonia e Veriut, Mali i Zi, Bosnja dhe Kroacia të ngrenë një tryezë të përhershme të diplomacisë rajonale që ndërton ura mes Lindjes dhe Perëndimit. Që shpreh vullnet aktiv për ndërmjetësim, që tregon se vendet e vogla nuk janë objekte, por subjekte të historisë. Kjo nuk është utopi. Është e vetmja rrugë për të mos u bërë kolateral i një konflikti që po kalon përmes nesh pa pyetur.
Ndërkohë, qeveritë tona duhet të krijojnë një task-force emergjente për kontrata energjetike të pavarura nga krizat globale, për të shmangur skenarin ku një konflikt në Hormuz do të thotë errësirë në Korçë. Po aq thelbësore është të ndërtojmë një narrativë të përbashkët rajonale, që refuzon të bëhet mbartëse e frikës së dikujt tjetër dhe që nuk përkufizohet nga klanet mediatike që importojnë panik. Ballkani është i lodhur, por ende nuk e ka humbur dinjitetin. Dhe ky është momenti për ta treguar. Jo me flamuj, por me iniciativë. Jo me slogane, por me strukturë. Nëse Izraeli dhe Irani nuk e gjejnë dot gjuhën, le të fillojmë ne të flasim. Në emër të paqes. Në emër të jetës. Në emër të asaj që s’na ka mbetur shumë, dinjitetit të mendimit të pavarur. Ballkani ka qenë arenë e dhunës. Është koha të bëhet laborator i diplomacisë së guximshme. Sepse nëse ky rajon që dikur digjej nga urrejtja etnike mund të ngrejë një tryezë paqeje për të tjerët, atëherë ndoshta edhe bota mund të mësojë prej tij. Nëse Ballkani mund të gjejë dritën në kaos, ndoshta edhe yjet do mësojnë të ndizen më paqësisht. /Panorama/
