Gjërat e para që mbajmë mend mund të jenë shumë më herët nga sa mendonim më parë. Një studim zbuloi, në fakt, se kujtimet e para tek fëmijët datojnë në një moshë mesatare prej 2 vjet e gjysmë, ose rreth një vit më herët sesa ishte supozuar nga studimet e mëparshme.
Dekada të të dhënave dhe kujtimeve
Rezultatet e një studimi 21-vjeçar u botuan kohët e fundit në internet në revistën Memory nga Carole Peterson, një ekspert për amnezinë e fëmijërisë në Universitetin Memorial të Newfoundland në Kanada. Ekipi i tij i studiuesve analizoi të dhëna dekadash për të kuptuar moshën më të hershme në të cilën formohen kujtimet e qëndrueshme.
Dr Peterson thotë se njerëzit mbajnë mend shumë më tepër që në moshën dy vjeçare sesa e kuptojnë dhe shpjegoi se si ndodh. Është shumë e lehtë t’i bësh njerëzit të kujtojnë kujtimet e mëparshme thjesht duke pyetur se cila është kujtesa e tyre e parë dhe më pas duke kërkuar më shumë. Pastaj ata fillojnë të kujtojnë edhe kujtimet e mëparshme, ndonjëherë deri në një vit më parë.
Studimi i kujtimeve të hershme tek fëmijët bazohet në rishikimin e të dhënave që dolën gjatë njëzet viteve nga hulumtime të tjera të shumta laboratorike të kryera nga Peterson mbi amnezinë e fëmijërisë, me vëmendje të veçantë aftësisë së fëmijëve dhe të rriturve për të kujtuar vitet e para të jetës. Ai mori parasysh kujtimet e 992 njerëzve, 697 prej të cilëve u krahasuan gjithashtu me kujtimet përkatëse të prindërve të tyre, dhe dokumentoi se ato kujtime të hershme datohen sistematikisht dobët. Herë pas here është treguar se njerëzit mendojnë se janë më të vjetër se sa ishin në kujtimet e tyre.
Efekti i teleskopit
Analiza tregoi se mesatarisht kujtimet tek fëmijët datohen së pari nga prindërit e tyre. Në veçanti, sa më të largëta në kohë të jenë kujtimet, aq më e vështirë është t’i vendosësh ato në moshën e duhur, veçanërisht nëse kanë ndodhur në katër vitet e para të jetës. Ky është i ashtuquajturi efekt “teleskopues”; kur shikoni gjërat që kanë ndodhur shumë kohë më parë, është si të shikoni përmes një lupe: sa më e largët të jetë një kujtesë, aq më afër efekti teleskopik e bën atë të shihet. Nga ana tjetër, për ngjarjet nga katër vjet e lart, nuk është ky rasti.
Në përgjithësi, gjetjet sugjerojnë që njerëzit në fakt mbajnë mend më shumë fëmijërinë e tyre të hershme sesa mendojnë.
Ajo që Peterson thotë se ende mungon në hulumtimin e amnezisë në fëmijëri është një koleksion i madh i të dhënave të jashtme dhe të dokumentuara në mënyrë të pavarur. Kjo do të bënte të mundur krahasimin e kujtimeve të studiuara me datat e marra nga ato dokumente, duke zvogëluar rrezikun e deformimeve “teleskopike” të të dhënave nga fëmijët dhe gabimet në ngjarjet e takimeve nga prindërit.
