Edhe para luftës, në Ukrainë lindën aq pak fëmijë saqë popullsia nuk po rritej. Tani situata është përkeqësuar në mënyrë drastike. Si do të jetë zhvillimi në të ardhmen?
Në gjysmën e parë të vitit 2023, në Ukrainë lindën rreth 93.500 fëmijë, 28% më pak se në të njëjtën periudhë para luftës, në vitin 2021. Megjithatë, një tendencë në rënie e lindshmërisë vërehet prej një dekade. Emigrimi i popullatës femërore jashtë vendit dhe rreziqet e sigurisë që lidhen me luftën e agresionit rus kundër Ukrainës kanë një ndikim të jashtëzakonshëm.
Rënia e nivelit të lindjeve, e kombinuar me vdekshmërinë e tepërt dhe migrimin, mund të zvogëlojë popullsinë e Ukrainës nga niveli i saj aktual prej rreth 37 milionë në 26 milionë brenda dhjetë viteve në rastin më të keq, sipas Ella Libanovas, drejtore e Institutit ukrainas të Demografisë dhe Hulumtimit Social.
Edhe para luftës, lindshmëria në Ukrainë nuk garantonte zhvillim të qëndrueshëm të popullsisë, ku duhet të ketë të paktën 210 fëmijë për 100 gra. Në vitin 2021, kjo shifër ishte 116, dhe në vitin 2022 numri i lindjeve ra me 25%. Megjithatë, siç tha në një intervistë për DW bashkëpunëtorja në Institutin e Demografisë dhe Kërkimeve Sociale Svitlana Aksyonova, kjo ndodhi për shkak të pasojave të pandemisë COVID-19 dhe jo të luftës. Vetëm në vitin 2021, kishte 86.000 vdekje midis rasteve të konfirmuara të koronavirusit në Ukrainë, shpjegoi ai. “Në atë kohë, shumë familje vendosën të shtyjnë lindjen e pasardhësve derisa të krijohej një situatë më e sigurt epidemiologjike”, tha ekspertia.
Po fëmijët e lindur jashtë vendit?
Aksyonova thekson në lidhje me rënien e mprehtë të lindjeve se statistikat e vitit 2022 nuk marrin parasysh fëmijët e lindur jashtë vendit nga refugjatët ukrainas. “Sipas informacioneve që kemi, ato nuk përfshihen në këto statistika dhe as disa nga lindjet në territoret e pushtuara nga Rusia”, shpjegon ai. DW donte të dinte nga Ministria e Drejtësisë e Ukrainës se sa fëmijë ukrainas kanë lindur jashtë vendit vitin e kaluar pas fillimit të luftës totale, por deri tani nuk ka përgjigje.
Në vitin 2023, sipas Aksyonovas, ndikimi i luftës në lindshmërinë e Ukrainës është bërë shumë më evident. Në gjysmën e parë të vitit, demografitë shënuan një rënie prej 9% krahasuar me të njëjtën periudhë të një viti më parë. Kjo ishte e pritshme, thotë ajo, duke pasur parasysh luftën dhe rreziqet e vazhdueshme që paraqet ajo.
Është e vështirë të parashikohet se si do të evoluojë lindshmëria në Ukrainë pas luftës, tha ekspertja. Sipas saj, demografët ndërkohë kanë hartuar rreth pesëdhjetë skenarë të ndryshëm për evoluimin e situatës në të ardhmen, në varësi të rrjedhës së luftës dhe sjelljes migratore të popullsisë. Sipas Aksyonovas, pas përfundimit të luftës nuk mund të pritet një rritje e ndjeshme e lindjeve. “Do të kemi një rritje kompensuese falë pasardhësve tashmë të shtyrë, por ajo do të jetë e vogël”, parashikon ekspertja.
Ajo përmend si arsye pasojat e luftës, si shkatërrimi i infrastrukturës dhe banesave, si dhe problemet në tregun e punës. Për më tepër, mund të pritet një rritje e mungesës së fëmijëve për shkak të traumës së luftës. “Njerëzit gjithnjë e më shumë besojnë se është e gabuar të lindësh një fëmijë në këtë botë mizore dhe ta ekspozosh atë ndaj rreziqeve të tilla”, shpjegon demografja.
Më shumë se gjashtë milionë ukrainas kanë ikur
Në të njëjtën kohë, thotë ajo, migrimi luan një rol vendimtar në parashikimin e tendencave të ardhshme të lindjeve. Që nga fillimi i agresionit rus, më shumë se 6.2 milionë njerëz janë larguar nga Ukraina, kryesisht gra në moshë pune dhe fëmijë. “Sa më shumë të zgjasë lufta, aq më e madhe është përqindja e atyre që preferojnë të qëndrojnë jashtë vendit. Një nga skenarët supozon se në të ardhmen do të ketë më shumë burra sesa gra në grupmosha të caktuara, sepse një pjesë e konsiderueshme e grave ukrainase nuk do të kthehen në Ukrainë”, thotë Aksyonova.
Krahas kësaj, thotë ai, ka edhe faktorë të tjerë që lidhen me natalitetin në të ardhmen. “Para luftës, sipas anketave sociologjike, shumica e njerëzve donin të kishin më shumë se një fëmijë”, thotë eksperti. Nëse prindërit mund ta bëjnë realitet, varet edhe nga siguria dhe gjendja ekonomike, kushtet e strehimit, besimi në të ardhmen dhe besimi te qeveria.
A mund t’i bindë Ukraina njerëzit të kthehen?
Dmytro Boyarchuk i Qendrës së Kërkimeve Sociale-Ekonomike CASE Ukraine thotë se qeveria duhet t’i përgjigjet rënies së popullsisë sot dhe të ndërmarrë reformat e duhura ekonomike. Rënia e popullsisë në moshë pune do të sjellë probleme sidomos për sistemin e pensioneve, thotë ai.
“Refugjatët ukrainas kanë përjetuar se puna e tyre [jashtë vendit] mund të paguhet shumë më mirë sesa në Ukrainë. Nëse gjithçka zhvillohet shpejt në Ukrainë, do të ketë shanse që ukrainasit nga jashtë të kthehen,” shpjegon Boyarchuk. “Por nëse nuk ka një ofertë pune interesante dhe konkurruese në vendin tonë, nuk do të jetë e mundur të mbahen njerëz në vend”. /DW/
