Shtetet perëndimore janë në alert për thellimin e bashkëpunimmit ekonomik mes Presidentit të Turqisë, Recep Tayip Erdogan dhe atij të Rusisë, Vladimir Putin duke paralajmëruar për rrezikun në rritje që shteti anëtar i NATO-s mund të goditet nga hakmarrja nëse ndihmon Moskën të shmangë sanksionet.
Gjashtë zyrtarë perëndimorë i thanë Financial Times se ishin të shqetësuar për premtimin e bërë të premten nga krerët turq dhe rusë për të zgjeruar bashkëpunimin e tyre mbi tregtinë dhe energjinë pas një takimi katër-orësh në Soçi.
Një zyrtar i BE-së tha se blloku 27-anëtarësh po monitoronte bashkëpunimin turko-rus “gjithnjë e më nga afër”, duke shprehur shqetësimin se Turqia po bëhej “gjithnjë e më shumë” një platformë për tregtinë me Rusinë.
Një tjetër e përshkroi sjelljen e Turqisë ndaj Rusisë si “shumë oportuniste”, duke shtuar: “Ne po përpiqemi t’i bëjmë turqit t’i kushtojnë vëmendje shqetësimeve tona”.
Uashingtoni ka paralajmëruar vazhdimisht se do të godasë vendet që ndihmojnë Rusinë të shmangë sanksionet me “sanksione dytësore” që synojnë shkelje përtej juridiksionit ligjor të SHBA-së; megjithatë BE-ja ka qenë më e rezervuar në deklarata të tilla.
Zëvendës Sekretari i Thesarit i SHBA, Wally Adeyemo u takua me zyrtarë turq dhe bankierë të Stambollit në qershor për t’i paralajmëruar ata që të mos bëhen kanal për paratë e paligjshme ruse. Një zyrtar i lartë perëndimor sugjeroi se vendet mund t’u bëjnë thirrje kompanive dhe bankave të tyre që të tërhiqen nga Turqia nëse presidenti Erdoğan zbaton angazhimet që parashtroi të premten.
Zyrtari tha se vendet që kanë vendosur sanksione ndaj Rusisë mund të veprojnë kundër Ankarasë duke “u bërë thirrje firmave perëndimore që ose të tërhiqen nga marrëdhëniet në Turqi, ose të reduktojnë marrëdhëniet e tyre. Megjithatë ky sugjerim u hodh poshtë nga disa zyrtarë të tjerë perëndimorë, të cilët vunë në dyshim se si do të funksiononte në aspektin praktik dhe ligjor dhe nëse do të ishte një ide e mirë.
Turqia është thellësisht e integruar në sistemin financiar perëndimor dhe markat nga Coca-Cola dhe Ford te Bosch dhe BP kanë operacione të gjata dhe shpesh shumë fitimprurëse në vend.
“Ka interesa shumë të rëndësishme ekonomike që ndoshta do të luftonin fort kundër veprimeve të tilla negative,” tha një zyrtar evropian.
Por zyrtari shtoi se ai “nuk do të përjashtonte ndonjë veprim negativ [nëse] Turqia afrohet shumë me Rusinë”.
Ndërsa pranoi se një vendim zyrtar i BE-së mbi sanksionet kundër Turqisë do të ishte sfidues i ndarjeve brenda bllokut, ai sugjeroi që disa shtete anëtare individuale mund të ndërmarrin veprime.
“Për shembull, ata mund të kërkojnë kufizime në financimin e tregtisë ose të kërkojnë nga kompanitë e mëdha financiare të reduktojnë financat për kompanitë turke,” tha ai.
Tre zyrtarë evropianë thanë se ende nuk ka pasur ndonjë diskutim zyrtar në Bruksel për pasojat e mundshme për Turqinë. Disa të tjerë paralajmëruan se detajet e plota dhe pasojat e diskutimeve në Soçi nuk ishin ende të qarta.
Paralajmërimet vijnë një ditë pasi Putin dhe Erdogan – i cili ka ndjekur atë që ai e quan një qasje “të ekuilibruar” ndaj Kievit dhe Moskës që nga pushtimi i Ukrainës në shkurt – mbajtën një takim të gjatë kokë më kokë.
Zëvendëskryeministri Alexander Novak, zyrtari më i lartë i energjisë i Moskës, u tha gazetarëve se Turqia kishte rënë dakord të fillonte të paguante për gazin rus në rubla. Putin dhe Erdogan diskutuan për zhvillimin e mëtejshëm të lidhjeve bankare dhe shlyerjet në rubla dhe lira, shtoi ai.
Duke folur në aeroplanin e tij të kthyer nga Rusia, Erdogan u tha gazetarëve se kishte gjithashtu “zhvillime shumë serioze” në përdorimin e sistemit rus të kartave të pagesave MIR, i cili lejon rusët në Turqi të paguajnë me kartë në një kohë kur Visa dhe Mastercard kanë pezulluar operacionet në vendlindjen e tyre.
Erdogan tha se kartat MIR do të ndihmonin turistët rusë të paguajnë për blerjet dhe hotelet. Zyrtarët perëndimorë kanë frikë se ato mund të përdoren gjithashtu për të ndihmuar në anashkalimin e sanksioneve.
Marrëdhëniet diplomatike mes Turqisë dhe Perëndimit janë tashmë të acaruara. Uashingtoni goditi Ankaranë me sanksione në vitin 2020 si hakmarrje për blerjen e një sistemi të mbrojtjes ajrore S-400 nga Moska, megjithëse masat synonin industrinë e mbrojtjes së vendit dhe jo ekonominë më të gjerë.
Erdogan, i cili vazhdimisht ka kërcënuar se do të vërë veton ndaj pranimit të Suedisë dhe Finlandës në NATO, shihet në shumë kryeqytete perëndimore si një aleat gjithnjë e më i pabesueshëm. Megjithatë, Turqia është një partner jetik për Evropën në luftën kundër terrorizmit dhe refugjatëve. Vendi pret rreth 3.7 milionë sirianë si pjesë e një marrëveshjeje të arritur me BE-në në vitin 2016 që ndihmoi në frenimin e fluksit të emigrantëve në Evropë.
