Maqedonia e Veriut ka bërë përparim të kufizuar në politikën e përbashkët tregtare. Vendi është mesatarisht i përgatitur në fushën e marrëdhënieve të jashtme dhe ka bërë progres të kufizuar gjatë vitit të kaluar, thuhet në raportin e progresit të KE-së Kufizimet e mbetura të eksportit për lloje të caktuara të drurit duhet të hiqen pa vonesë nëse nuk paraqitet justifikim i mjaftueshëm, thuhet më tej në raport.
Kapitulli 30: Marrëdhëniet e jashtme
Vendi është mesatarisht i përgatitur në fushën e marrëdhënieve të jashtme dhe ka bërë progres të kufizuar gjatë vitit të kaluar. Maqedonia e Veriut vazhdoi bashkëpunimin e saj të mirë me BE-në, përfshirë në kuadër të Organizatës Botërore të Tregtisë (OBT) dhe zbatimin e protokolleve të CEFTA-s. Megjithatë, Maqedonia e Veriut gjatë periudhës raportuese vendosi kufizime të eksportit për një numër produktesh pa paraqitur arsyetime të mjaftueshme dhe as duke ndjekur procedurat e përcaktuara në Marrëveshjen e Stabilizim-Asociimit (MSA). Këto vendime duhet të revokohen dhe Maqedonia e Veriut duhet të përmbahet nga marrja e masave të njëanshme tregtare pa arsyetim dhe konsultim paraprak me Komisionin, në përputhje me angazhimet e saj në MSA. Kapaciteti institucional për të marrë pjesë plotësisht në politikat tregtare, zhvillimore dhe humanitare të BE-së është i pamjaftueshëm. Rekomandimet e vitit të kaluar janë zbatuar pjesërisht.
Në vitin e ardhshëm, vendi duhet në veçanti:
- të heqë kufizimet e mbetura të pajustifikuara tregtare;
- të krijojë kuadër ligjor që mbulon bashkëpunimin ndërkombëtar dhe politikat e zhvillimit, si dhe ndihmën humanitare ndaj vendeve jashtë BE-së në përputhje me politikat dhe parimet e BE-së;
- të përfundojë zbatimin e mëtejshëm të Protokollit 6 të CEFTA-s për tregtinë e shërbimeve, dhe të përfundojë dhe miratojë Protokollin 7 të CEFTA-s për zgjidhjen e mosmarrëveshjeve.
Sa i përket politikës së përbashkët tregtare, Maqedonia e Veriut vazhdoi të koordinojë pozicionet e saj dhe t’i harmonizojë ngushtë politikat e saj me ato të BE-së, përfshirë brenda OBT-së, dhe po mbështet reformën e OBT-së. Dispozitat e Marrëveshjes për Lehtësimin e Tregtisë janë zbatuar plotësisht dhe Komiteti Kombëtar për Lehtësimin e Tregtisë është takuar dy herë në vitin 2021. Nuk ka pasur progres në negociatat për anëtarësim në Marrëveshjen e OBT-së për Prokurimin Qeveritar. Kapaciteti administrativ i Ministrisë së Ekonomisë, përgjegjëse për politikën tregtare, duhet të forcohet më tej. Në mars 2022, qeveria vendosi kufizime sasiore që ndalonin eksportin e vajit të lulediellit, grurit, elbit, misrit dhe miellit të grurit, duke e justifikuar atë me mungesa kritike të produkteve thelbësore në tregun e brendshëm në dritën e luftës në Ukrainë. Këto kufizime u hoqën në maj 2022.
Megjithatë, në korrik 2022, Maqedonia e Veriut rifuti kufizimet e eksportit për grurin, miellin e grurit dhe farat e lulediellit dhe i zgjeroi këto kufizime në disa lloje të drurit. Në secilin rast, prova të pamjaftueshme të mungesës u dhanë dhe Komisioni nuk ishte njoftuar apo konsultuar paraprakisht siç kërkohet sipas MSA-së. Në tetor 2022, qeveria vendosi të heqë 105 kufizimet e eksportit për grurin, miellin e grurit dhe farat e lulediellit. Kufizimet e mbetura të eksportit për lloje të caktuara të drurit duhet të hiqen pa vonesë nëse nuk paraqitet justifikim i mjaftueshëm.
Maqedonia e Veriut vazhdoi të marrë pjesë aktive në CEFTA dhe kryesoi aktivitetet e saj në vitin 2021. Vendi është zotuar të zbatojë planin aksional për zhvillimin e një tregu të përbashkët rajonal midis vendeve të Ballkanit Perëndimor. Zbatimi i Protokollit Shtesë 6 për shërbimet është duke u zhvilluar. Vendi mori një rol aktiv në zbatimin e korridoreve të gjelbra, duke siguruar një fluks të pandërprerë të mallrave thelbësore në pikat kyçe kufitare me vendet fqinje. Marrëveshja e ndryshuar e tregtisë së lirë ndërmjet Maqedonisë së Veriut dhe vendeve të CEFTA-s u ratifikua në dhjetor 2021, duke zëvendësuar protokollin në lidhje me konceptin e produkteve me origjinë dhe metodat e bashkëpunimit administrativ.
Sistemi për kontrollin e eksportit të mallrave dhe teknologjive me përdorim të dyfishtë është funksional. Vendi ka përgatitur ndryshime në ligjin e tij kuadër për kontrollet e eksporteve me përdorim të dyfishtë, në mënyrë që të përafrohet me Rregulloren e BE-së 2021/821 për kontrollin e eksporteve, transferimin, ndërmjetësimin dhe tranzitin e mallrave dhe teknologjive me përdorim të dyfishtë. Informimi kryhet rregullisht për të informuar industrinë rreth ndryshimeve legjislative.
Janë në fuqi 39 marrëveshje dypalëshe me vendet e treta (BIT), nga të cilat 19 janë me shtetet anëtare të BE-së. Vendi po punon për përditësimin e modelit ekzistues të marrëveshjes për BIT-të.
Nuk pati përparim në politikën e zhvillimit dhe ndihmën humanitare. Vendi inkurajohet të krijojë një kornizë politikash në fushat e zhvillimit dhe bashkëpunimit ndërkombëtar, si dhe të ndihmës humanitare, ndaj vendeve jo anëtare të BE-së, në përputhje me politikat dhe parimet e zbatueshme të BE-së.
Kapitulli 31: Politika e jashtme, e sigurisë dhe e mbrojtjes
Maqedonia e Veriut ka arritur një nivel të mirë të përgatitjes në fushën e politikës së përbashkët të jashtme, të sigurisë dhe të mbrojtjes. Progres shumë i mirë u arrit gjatë periudhës së raportimit, pasi vendi u përafrua plotësisht me politikën e përbashkët të jashtme dhe të sigurisë së BE-së pas pushtimit të Ukrainës nga Rusia. U shtua pjesëmarrja në misionet dhe operacionet e BE-së për menaxhimin e krizave. Në vitin e ardhshëm, vendi duhet në veçanti:
- të ruaj harmonizimin e plotë me politikën e përbashkët të jashtme dhe të sigurisë së BE-së.
Dialogu i rregullt politik për çështjet e politikës së jashtme dhe të sigurisë ndërmjet BE-së dhe vendit vazhdoi, përfshirë përmes angazhimit aktiv të Maqedonisë së Veriut në Dialogun joformal të BE-së për CFSP-në e Ballkanit Perëndimor në nivel të drejtorëve politikë. Është vendosur kuadri institucional që mundëson pjesëmarrjen e vendit në politikën e përbashkët të jashtme dhe të sigurisë dhe, përkatësisht, politikën e përbashkët të sigurisë dhe mbrojtjes.
Në politikën e përbashkët të jashtme dhe të sigurisë (CFSP), shkalla e përafrimit të vendit me deklaratat përkatëse të Përfaqësuesit të Lartë në emër të Vendimeve të BE-së dhe Këshillit arriti në 100% në shkurt 2022 (krahasuar me 96% në 2021). Kjo konfirmon qartë orientimin strategjik të vendit drejt BE-së. Pas pushtimit të Ukrainës nga Rusia, vendi u rreshtua menjëherë plotësisht me masat kufizuese të BE-së ndaj Rusisë dhe Bjellorusisë, duke përfshirë sanksionet e pazgjidhura të vendosura pas aneksimit të paligjshëm të Krimesë. Qeveria vazhdon të zbatojë masat kufizuese të BE-së. Maqedonia e Veriut dëboi njëmbëdhjetë diplomatë rusë dhe në të paktën dy raste refuzoi lejen e fluturimit për 106 avionë të qeverisë ruse. Maqedonia e Veriut gjithashtu u rreshtua me të gjitha deklaratat e BE-së të dorëzuara në organizatat ndërkombëtare (OKB, OSBE dhe Këshilli i Evropës), duke përfshirë qëndrimin e BE-së në OKB kur votuan rezolutat në lidhje me agresionin e Rusisë kundër Ukrainës dhe ndikimin e saj humanitar. Maqedonia e Veriut votoi për pezullimin e Federatës ruse nga Këshilli i OKB-së për të Drejtat e njeriut
Maqedonia e Veriut mban marrëveshje dypalëshe imuniteti me Shtetet e Bashkuara, duke u dhënë qytetarëve amerikanë përjashtime nga juridiksioni i Gjykatës Ndërkombëtare Penale. Duke vepruar kështu, vendi nuk përputhet me qëndrimet e përbashkëta të BE-së për integritetin e Statutit të Romës ose me parimet drejtuese të BE-së lidhur me marrëveshjet dypalëshe të imunitetit. Prandaj nevojitet harmonizimi me pozicionin e BE-së.
Për parandalimin e konflikteve, Maqedonia e Veriut vazhdoi zbatimin e Udhërrëfyesit rajonal 2018 për një zgjidhje të qëndrueshme ndaj posedimit, keqpërdorimit dhe trafikimit të paligjshëm të armëve të vogla dhe të lehta dhe municioneve të tyre në Ballkanin Perëndimor.
Maqedonia e Veriut merr pjesë në disa, por jo të gjitha, marrëveshjet ndërkombëtare të kontrollit të eksportit dhe instrumentet për mospërhapjen. Ajo merr pjesë në Iniciativën e Sigurisë së Përhapjes dhe Kodin e Sjelljes së Hagës. Vendi është i përkushtuar të përmbushë kërkesat për t’u bashkuar me Marrëveshjen Wassenaar. Vendi kryesoi Grupin Këshillimor Shumëkombësh të Qendrës për Bashkëpunim të Sigurisë (RACVIAC) deri në tetor 2021.
Maqedonia e Veriut vazhdoi të bashkëpunojë në mënyrë aktive me organizatat ndërkombëtare, ndërkohë që iu bashkua BE-së në mbështetje të vendimit për pezullimin dhe më vonë dëbimin e Rusisë nga Këshilli i Evropës. Si kryesues i OSBE-së në vitin 2023, Maqedonia e Veriut iu bashkua Polonisë dhe Suedisë në Treshes së OSBE-së nga janari 2022 dhe mori kryesimin e Grupit të Partneritetit Mesdhetar për Bashkëpunim të OSBE-së.
Për masat e sigurisë është në fuqi ligji për informacionin e klasifikuar, bazuar në vendimin e Këshillit të vitit 2013. Aktet nënligjore që rregullojnë mbikëqyrjen inspektuese të punës me informacion të klasifikuar janë në fuqi që nga viti 2019, ndërsa ato për sigurinë personale janë miratuar në korrik 2022. Marrëveshjet për shkëmbimin dhe mbrojtjen reciproke të informacionit të klasifikuar janë nënshkruar me Greqinë dhe SHBA-në në vitin 2021 dhe janë duke u negociuar me Belgjikën, Portugalinë dhe Norvegjinë).
Maqedonia e Veriut përfundoi sondazhin e rrezikut hibrid të BE-së me objektivin e identifikimit të dobësive sistematike dhe riorganizimit të ndihmës së ofruar nga BE-ja në këtë fushë. Bazuar në rekomandimet e BE-së nga sondazhi, qeveria miratoi Strategjinë Kombëtare për ndërtimin e elasticitetit dhe adresimin e kërcënimeve hibride (2021-2025), së bashku me një plan aksional në dhjetor 2021.
Klasteri 6 – Marrëdhëniet e jashtme përfshin: marrëdhëniet e jashtme (kapitulli 30) dhe politikën e jashtme, të sigurisë dhe mbrojtjes (kapitulli 31).
Kujtojmë se Kapitulli 25 është një nga kapitujt e rrallë, që vendi i ka zbatuar plotësisht rekomandimet e vitit të kaluar dhe këtë vit ka rekomandime të reja.
Për dallim nga ky kapitull, gjatë vitit 2021, Maqedonia e Veriut nuk bëri asnjë progres në Kapitullin 8 – Politika e konkurrencës. Vendit iu rekomandua që të forcojë kapacitetet administrative dhe financiare, të rrisë transparencën e ndihmës shtetërore dhe të harmonizojë legjislacionin zbatues në ndihmën shtetërore. Ndërkohë, kapitulli – Shërbimet financiare ka shënuar progres në lidhje me përafrimin e pjesshëm me acquisin e BE-së për përfundimin e shlyerjes dhe për letrat me vlerë dhe fondet e investimeve, sidoqoftë, përsëri rekomandimet e vitit të kaluar janë zbatuar vetëm pjesërisht dhe një pjesë e rekomandimeve vlejnë edhe për këtë vit. Përparim të kufizuar, vendi shënoi edhe me avancimin e sistemit të kontrollit të brendshëm dhe llogaridhënies menaxheriale në përdoruesit e buxhetit si në nivel lokal ashtu edhe në atë qendror dhe miratimin e ligjit të ri organik të buxhetit në shtator 2022.
KE-ja vlerësoi gjithashtu se Maqedonia e Veriut është e përgatitur mesatarisht në shumicën e fushave të mbuluara nga Klasteri 2 në tregun e brendshëm, përkatësisht lëvizja e lirë të mallrave, shërbimeve dhe kapitalit, pronësisë intelektuale, politikës së konkurrencës, shërbimeve financiare dhe mbrojtja e konsumatorëve dhe shëndetit. Në Kapitullin 1, BE-ja thekson qartë se vendi nuk ka pasur progres në zbatimin e rekomandimeve të vitit të kaluar. E njëjta gjë nënvizohet edhe për Kapitullin 2, ndërsa Kapitulli 3 ka pasur progres të kufizuar.
Raporti i Komisionit Evropian mbi progresin e Maqedonisë së Veriut në rrugën e saj të integrimit evropian u publikua me 12 tetor përpara Komitetit për Çështje të Jashtme të Parlamentit Evropian. Raportin e plotë mund ta lexoni: KËTU.
