Cilët aktivitete vendimtare duhet t’i ndërmerr Maqedonia e Veriut për t’u përballur me pasojat e ndryshimeve klimatike?

    Mbajtja e Konferencës për Ndryshime Klimatike të Kombeve të Bashkuara në Glasgou (COP26) ishte rast për Agjencinë e Lajmeve “Meta” që të bëjë intervistë me ambasadoren e Mbretërisë së Bashkuar në Shkup, Rachel Galloway. Ambasadorja në intervistë flet për sukseset kyçe që kanë dalë nga COP26, obligimet që i kanë marrë shtetet, sfidat me të cilat përballet Maqedonia e Veriut në pjesën e ndryshimeve klimatike, por edhe për atë se si mundet Mbretëria e Bashkuar t’i ndihmojë vendit në tejkalimin e këtyre sfidave.

    Konferenca e OKB-së për Ndryshimet Klimatike COP-26 u mbajt në dy javët e para të nëntorit në Glasgou, kurse Mbretëria e Bashkuar së bashku me Italinë ishin nikoqire të kësaj ngjarjeje globale. Sa e kënaqur është Mbretëria e Bashkuar me marrëveshjet e arritura ndërmjet liderëve botërorë në Konferencën e OKB-së për Ndryshimet Klimatike?

    Rachel Galloway: Pra, rezultati kryesor i COP 26 ishte se mbi 200 vende kanë nënshkruar Paktin e Klimës së Glasgout, i cili na angazhon të mbajmë rrugën për të mos rritur temperaturat globale më shumë se 1,5 gradë. Vetë teksti i paktit është vërtet shumë progresiv dhe mendoj se gjëja më e dukshme në të është se për herë të parë në 30 vjet të diplomacisë së OKB-së për këtë çështje, 200 vende kanë rënë dakord që qymyri është problemi kryesor dhe ne duhet të ndërmarrim veprime së bashku si botë. Ne pamë gjithashtu një numër nën-marrëveshjesh vërtet të mira për çështjet kyçe nga barazia gjinore, te angazhimet e të rinjve, bujqësia, pylltaria dhe angazhime vërtet të mira për financat dhe zbutjen.

    Marrëveshja e Parisit për Klimën u nënshkrua në prill të vitit 2016 dhe liderët botërorë kanë marrë një sërë zotimesh. Pesë vjet më vonë, cilat janë synimet kryesore në COP-26 që mendoni se janë zotime të përsëritura, që do të zbatohen plotësisht në të ardhmen?

    Rachel Galloway: Një nga elementët kryesore që u ra dakord në Glasgou ishte se Rregullorja e Parisit u miratua më në fund dhe se në fakt vendos sistemet dhe proceset që nevojiten për t’u arritur zotimi i Parisit në 1.5 gradë. Ne pamë gjithashtu angazhime për financat, zbutjen dhe përshtatjen. Për sa i përket financave, është vërtet një rezultat emocionues, më parë bota është zotuar të përpiqet të mbledhë 100 miliardë dollarë në vit që vendet në zhvillim të përshtaten me ndryshimet klimatike, ky angazhim tani është hequr, me synimin që nga viti 2025 të shikojë 1 trilion dollarë në vit. Ne kemi parë gjithashtu angazhime të rikthehen vitin e ardhshëm në COP për të parë se si vendet po i përmbushin objektivat e emetimeve të vitit 2030 dhe po angazhohen të bëjnë më shumë për t’i ofruar ato më shpejt dhe me më shumë ritme ambicioze.

    Më shumë se 100 liderë botërorë kanë premtuar t’i japin fund shpyllëzimit dhe të ndryshojnë deri në vitin 2030, në marrëveshjen e parë të madhe të samitit të klimës COP26. Çfarë aktivitetesh duhet të pasojnë pas nënshkrimit të këtij zotimi nga liderët botërorë?

    Rachel Galloway: Pra, është një angazhim i madh dhe është tepër i rëndësishëm. Ne kemi parë disa nga rreziqet për pyjet tona, qoftë nga prerjet ilegale, qoftë nga bujqësia masive, apo qoftë nga situata si këtu në Maqedoninë e Veriut, këtë verë dhe në rajon, ku u panë zjarret shkatërruese të pyjeve. Pra, ne duhet të shohim veprime në nivel lokal dhe duhet të shohim veprime në nivel qeveritar. Kjo është transparenca dhe strategjitë e përgjegjshme për ruajtjen e pyjeve, është luftimi i korrupsionit dhe disa prej aktiviteteve të paligjshme rreth prerjeve dhe sjelljeve vërtet korruptive që kemi parë në të kaluarën. Për pyllëzimin ka pasur marrëveshje edhe më parë, por asnjëherë nuk kanë pasur nivelin e financimit që ka kjo marrëveshje. Tash po shikojmë 19.2 miliardë dollarë në mbarë botën për të trajtuar këtë problem për vendet në zhvillim dhe mendoj se kjo do të bëjë vërtet një ndryshim dhe ne mund të shpresojmë ta arrijmë gjatë viteve të ardhshme.

    Dhjetëra vende i janë bashkuar nismës së udhëhequr nga SHBA-të dhe BE-ja për të ulur emetimin e metanit me 30% deri në vitin 2030, krahasuar me nivelet e vitit 2020. Por gjithashtu, ne kemi parë që jo të gjithë emetuesit kryesorë të metanit në botë i janë bashkuar kësaj marrëveshjeje. Çfarë duhet bërë për të bindur të gjithë liderët botërorë se duhet të punojnë për të reduktuar emetimet e metanit?

    Rachel Galloway: Pra, gjëja e parë ishte një njoftim vërtet i mirë më 2 nëntor nga disa vende që ata do të nënshkruanin këtë marrëveshje për metanin dhe Mbretëria e Bashkuar është shumë krenare që është një nga nënshkruesit e parë. Pra, nga vendet që u nënshkruan, përbëjnë 50% e emetimeve të metanit në botë. Pra, ky në vetvete është një angazhim i madh dhe duhet të ketë një ndikim real, por ka vende që ne gjithashtu duhet t’i angazhojmë, duhet t’i bindim ata për shkencën për atë që shkenca thotë se është e drejtë. Ne duhet t’u tregojmë atyre se në fakt përmes ndryshimeve teknologjike ato vende që janë regjistruar tashmë janë në gjendje të bëjnë ndryshimet pa ndikim negativ ekonomik dhe aty ku nevojitet financim, se ai është i disponueshëm për përshtatje.

    Maqedonia e Veriut përjetoi zjarre të mëdha verën e kaluar, gjë që ka treguar nevojën e saj për ndihmë të konsiderueshme nga vendet e tjera, ndërsa pesë vjet më parë përmbytjet në Shkup vranë 22 njerëz. Deri në çfarë mase fatkeqësi të tilla duhet të jenë një alarm zgjimi për autoritetet lokale në lidhje me ndryshimet klimatike me të cilat po përballemi?

    Rachel Galloway: Mendoj se keni absolutisht të drejtë, tragjeditë që kemi parë, zjarret e pyjeve këtu këtë verë, përmbytjet në pjesë të tjera të Evropës, përmbytjet këtu pesë vjet më parë. Këto fatkeqësi natyrore janë të lidhura me ndryshimet klimatike dhe mendoj se njerëzit e ndikimit po preken nga këto ndryshime. Unë fola, për shembull, me pronarët e vreshtave këtu, të cilët po shohin ndryshimet e motit dhe ndikimin në prodhimet e tyre. Pra, njerëzit po shohin një rrezik për jetën përmes fatkeqësive natyrore dhe një rrezik për jetesën e tyre ekonomike. Pra, autoritetet lokale duhet të kenë plane vërtet të mira për elasticitetin dhe krizat dhe në fakt ne po punojmë me një numër komunash për momentin në një pilot projekt për përgatitjen e elasticitetit ndaj krizave, duke pasur strategjitë në vend dhe punën që nevojitet të bëhet me autoritetet qeveritare gjithashtu, në mënyrë që ne të mund të reagojmë shpejt nëse fatkeqësi të tilla vazhdojnë të ndodhin në të ardhmen.

    Mbretëria e Bashkuar ka zbuluar strategjinë e saj neto zero, e cila angazhohet për të ulur emetimet e karbonit dhe për të zbutur ngrohjen globale. Cilat nga masat e paraqitura nga Mbretëria e Bashkuar mendoni se janë vendimtare?

    Rachel Galloway: Ne jemi angazhuar për një strategji vërtet ambicioze, e dini, duke na vendosur në zero neto deri në vitin 2030, ne do të jemi vendi i parë në botë që do të ligjësojmë në fakt, kështu që ne thamë se duhet ta bëjmë këtë dhe duhet ta zbatojmë. Ka disa pika dhe objektiva kyçe gjatë rrugës që duhet t’i arrijmë. Pra, ne duhet të rinovojmë lëndët djegëse fosile deri në vitin 2030, ne duhet të përdorim automjete të ndryshme deri në vitin 2030, ne jemi zotuar të nxjerrim bojlerët me gaz nga shtëpitë e njerëzve deri në vitin 2035. Pra, ajo që na duhet në të vërtetë tani është të investojmë para në të dhe në të vërtetë të sigurohemi që të ketë buxhete për secilin nga vitet e ardhshme që nga tani deri në vitin 2035 në fakt na lejon të zbatojmë strategjitë, sepse strategjitë janë ato të duhurat, por ju vetëm duhet ta bëni atë.

    Megjithëse 132 vende në COP 26 janë zotuar publikisht të arrijnë emetimet zero neto para vitit 2050, vende si Kina, India, Rusia dhe Indonezia e kanë shtyrë këtë angazhim ose nuk kanë dhënë asnjë zotim zero. A ka ndonjë gjë tjetër që duhet bërë për të bindur këto vende që të qëndrojnë në krah të 132 vendeve të tjera?

    Rachel Galloway: Pra, padyshim që ishte zhgënjyese, ne do të kishim shpresuar që të gjitha vendet anembanë botës do të kishin paraqitur tashmë zotime neto zero deri më tani dhe do kishte marrëveshje për t’u rikthyer vitin e ardhshëm dhe për të parë zotimet neto zero të të gjithëve si një mundësi tjetër për vendet që do të ecnin përpara dhe do ta bënin këtë. Por, ne kemi bërë përparim. Të gjitha vendet tani pranojnë se klima po ndryshon dhe ekziston gjithashtu një pranim i shkencës që qëndron prapa se tani që arsyeja që klima po ndryshon është e krijuar nga njeriu. Kjo është e re. Ne nuk ishim në atë vend disa vite më parë. Ne nuk e kishim atë opinion nga Rusia, nuk po e shihnim atë qëndrim nga Kina. Pra, ky është hapi i parë – ne e pranojmë shkencën. Hapi tjetër është t’u dëshmojmë vendeve të tjera se ne mund të bëjmë ndryshime dhe të vazhdojmë të rritim me sukses ekonomitë tona, që mund të bëjmë që teknologjitë e reja të funksionojnë, se mund të gjejmë burime alternative dhe efektive të energjisë dhe kjo do të jetë në të gjitha ne të vendosim fondet në përpjekje dhe t’u tregojmë vendeve të tjera se ia vlen të bëhen këto ndryshime.

    Në fund të verës së kaluar, Maqedonia e Veriut shpalli edhe Strategjinë e Veprimit për Klimën, me një sërë synimesh dhe detyrimesh të propozuara nga vendi për të zbutur efektet e ngrohjes globale. Cilat aktivitete mendoni se janë vendimtare për Maqedoninë e Veriut dhe duhet të përmbushen në periudhën e ardhshme për t’u përballur me pasojat e ndryshimeve klimatike?

    Rachel Galloway: Pra, mendoj se, para së gjithash, Maqedonia e Veriut ka dalë me një sërë angazhimesh vërtet ambicioze, por i mbështet ata me strategji aktuale, të cilët do t’i dorëzojë me strategjinë për klimën, me strategjinë e energjisë për të cilën ne ishim shumë të kënaqur të mbështetim me ndihmën e përgatitjes së strategjisë dhe zbatimit, sepse në fakt vendi nuk do të mund të ndryshojë pa u zhvendosur në burime të rinovueshme të energjisë që nuk dëmtojnë mjedisin.   Do të jetë shumë e vështirë, do të ketë nevojë për mbështetje financiare që kemi diskutuar tashmë. Gjëja tjetër për të cilën po punon Maqedonia e Veriut është strategjia 20-vjeçare e zhvillimit kombëtar, të cilën ne gjithashtu kemi qenë të lumtur ta mbështesim. Si dhe ajo që bën është vendosja e blloqeve ndërtuese në të gjithë gamën e fushave të punës që duhej të realizoheshin vërtet në këtë plan ambicioz.

    Maqedonia e Veriut ka pasur probleme me ndotjen e ajrit, menaxhimin e mbeturinave, ndotjen e ujit dhe tokës. Çfarë përvojash mund të marrim nga Britania e Madhe si shembuj pozitivë të mbrojtjes së mjedisit dhe t’i zbatojmë ato në vend?

    Rachel Galloway: Natyrisht, Mbretëria  e Bashkuar ka marrë një sërë masash gjatë viteve të fundit, disa prej të cilave janë të rëndësishme vetëm për Mbretërinë e Bashkuar, por në fakt ka shumë që janë të rëndësishme këtu. Kështu, për shembull, në dy javët e fundit duke punuar me UNDP-në kemi hapur Qendrën e aftësive të reja në Tetovë, që bashkëpunojnë me Construction Scotland Innovation Centre, duke trajnuar njerëzit për aftësi të reja në industrinë e ndërtimit, kështu duke sjellë së bashku Agjendën e gjelbër, por edhe agjendën pozitive ekonomike. Në të kaluarën, kishim një projekt binjakëzimi që kishte të bëjë me menaxhim e mbeturinave dhe duke parë disa nga teknikat që kemi përdorur dhe tani ka ligje të reja për menaxhimin e mbeturinave këtu në Maqedoninë e Veriut, të cilat shpresojmë se do t’i mundësojnë Maqedonisë së Veriut të përmirësojë menaxhimin e mbetjeve dhe ta çojë atë në shekullin e 21-të. Gjithashtu, Britania e Madhe gjatë 10-20 viteve të fundit ka zhvilluar me të vërtetë legjislacionin tonë në këto fusha dhe tani po punon me Ministrinë e Mjedisit se si të përmirësohet legjislacioni këtu, për ta përmirësuar atë dhe për t’u siguruar që ai të zbatohet.

    Ambasada e Mbretërisë së Bashkuar në periudhën e kaluar është vlerësuar për mbështetjen e saj të projekteve që kontribuojnë në rritjen e mbrojtjes së mjedisit. A mund të shihni rritje të ndërgjegjësimit të qytetarëve për këtë çështje, si dhe rritje të ndjenjës së përgjegjësisë nga ana e institucioneve në periudhën paraprake?

    Rachel Galloway: Pra, një gjë që më ka goditur gjithmonë që prej kur jam këtu, në fakt, ka shumë njerëz që janë vërtet të përkushtuar dhe të entuziazmuar për mjedisin, veçanërisht të rinjtë që me të vërtetë kanë bërë fushatë për të dhe kërkojnë ndryshim. Por, në fakt kam parë ndryshim në disa vite që prej kur jam këtu. Një shembull i mirë është projekti “Pastrojeni/Clear it up!”, projekt i drejtuar nga Instituti i Studimeve të Komunikimit, që mblodhi së bashku akademikë, organizata të shoqërisë civile, media, që punonin në fushatat mjedisore, në mënyrë që të rritej nota e bashkëpunimit, por në fakt ndryshoi sjelljen e institucioneve. Ministria e Ekonomisë pranoi rekomandimet nga “Pastrojeni!”  për ligjin e burimeve minerare që tashmë është në draft në Kuvend, Ministria e Mjedisit pranoi rekomandimet nga “Pastrojeni!”  për menaxhimin e burimeve ujore. Pra, ajo që kemi parë është se të gjitha pjesët e ndryshme të shoqërisë bashkohen dhe në fakt sjellin ndryshim, kështu që nuk është vetëm ndikim pozitiv dhe mjedisor, por në fakt është edhe ndikim pozitiv i qeverisjes së mirë dhe unë mendoj se është ky lloj aktiviteti dhe sjellje që në fakt do të fitojë që të gjitha vendet, përfshirë Maqedoninë e Veriut, të jenë në gjendje të ndërtojnë një të ardhme të gjelbër të qëndrueshme.

    Lajmi Paraprak

    Në takimin Zaev – Gashi bisedohet për ndarjen e kuadrove dhe përgjegjësive të Alternativës në qeveri

    Lajmi i rradhës

    Pronari i “Besa Trans”: Thashë me vete “pse nuk isha edhe unë në atë autobus, të vdisja edhe unë në autobus”

    Lajme tjera

    Bashkohu

    Informohu në kohë