Ana Gligorova nga “Stop grabitjes” e mirëpret vendimin e Qeverisë për uljen e tarifave për noterët dhe përmbaruesit, por thekson se tani avokatët i kanë rritur disa herë tarifat. Nëse tani, për shembull, debitori, i cili ka një faturë të papaguar, duhet të paguajë 2600 denarë për shërbimin noterial, ai duhet të ndajë 5200 denarë për shërbimin e avokatit, thekson Gligorova, shkruan Vërtetëmatësi.
Qytetarët e Maqedonisë vitet e fundit po kalojnë gjithnjë e më shpesh kalvarin kur përmes noterëve dhe përmbaruesve paguajnë shuma të mëdha parash për një faturë të vonuar, për të cilën shpesh as nuk e dinin se nuk e kishin paguar. Pa asnjë paralajmërim, u bllokohen llogaritë dhe kështu hyjnë në labirintin institucional që u kushton shumë kohë, para dhe nerva.
“Jetoj me qira. I paguaj gjithmonë rregullisht faturat nga banesa. Një herë më telefonoi pronari i banesës dhe më njoftoi se i ishte bllokuar llogaria dhe nuk mund të tërhiqte pensionin. Më tha të kontrolloja që të mos kesh ndonjë faturë të papaguar. Shikova faturat dhe çfarë mund të shoh, po më mungon një për mirëmbajtjen e hyrjes. Duhet ta kem humbur dhe nuk i kam kushtuar vëmendje që nuk është paguar. Telefonova kompaninë që ruan hyrjen tonë dhe më thanë se llogaria e transaksionit të pronarit ishte bllokuar për shkak të një faturë të papaguar. Nuk mora asnjë paralajmërim apo asgjë. Ata thjesht bllokuan llogarinë e tij. Për zhbllokimin më është dashur të paguaj 1500 denarë që njeriu të merr pensionin”, thotë Aleksandra nga Shkupi.
Vlatko nga Shkupi, për shkak të një faturë të papaguar telefonike, për të cilën nuk ka ditur, thotë se ka hyrë në një rreth të përmbarimit nga i cili mezi ka dalë. Ai kaloi në një operator të ri pasi shlyen të gjitha faturat me të vjetrin. Por, disa vite më vonë, ai ka marrë vendim nga përmbaruesi se operatorit të vjetër i ka ende borxh 2000 denarë dhe shpenzime shtesë rreth 10000 denarë. Vlatko nuk ka marrë as paralajmërim e as faturë. Ai ka shkuar te përmbaruesi që ia ka dhënë lëndën dhe është tronditur kur ka parë shumat: për avokat duhet të paguaj mbi 3000 denarë, për noter 3000 denarë, për përmbarues 4000 denarë, për shpenzime administrative edhe një mijë denarë dhe akumuloi kështu një borxh të madh. Noteri i kishte të dyja njoftimet, të cilat Vlatko thotë se nuk i ka marrë kurrë. Në njërën letër shkruhej se nuk ka njeri në shtëpi dhe në tjetrën se personi nuk dëshiron të marrë njoftimin.
Maqedonia – parajsë për noterët deri në vitin 2018
Me kalimin e 600.000 lëndëve në vitin 2011 nga gjykatat tek noterët dhe përmbaruesit, gjykatat nuk janë më kompetente për lëshimin e urdhërpagesave, të cilat zakonisht lëshohen me kërkesë të kreditorëve për faturat e papaguara të energjisë elektrike, ujit, ngrohjes, shërbimeve të tjera komunale apo borxheve monetare.
Me ndryshimet e ndodhura, juridiksioni për të gjitha kërkesat për faturat e papaguara për energjinë elektrike, ujin, ngrohjen, shërbimet e tjera komunale apo kërkesat për para i kaloi noterëve. Procedura është si më poshtë: ka një faturë të papaguar të vonuar. Subjekti të cilit i detyrohen punëson një avokat, i cili nga ana e tij i drejtohet një noteri. Noteri i dërgon një urdhërpagesë noteriale deri te subjekti, i cili duhet të paguajë brenda 8 ditëve. Nëse nuk paguan ose nuk thërret noterin, çështja shkon te përmbaruesi. Përmbaruesi i dërgon subjektit një letër të re me një afat për të paguar në 3 ditë. Nëse borxhliu nuk paguan ose nuk kontakton me përmbaruesin, llogaria do të bllokohet dhe në disa raste do të konfiskohet prona në vlerën e llogarisë së papaguar, si dhe shpenzimet për të gjithë të përfshirë në procedurë.
Në korrik 2017 u publikua një studim i Bankës Botërore me titull “Drejt përmbarimit efektiv të kërkesave monetare të padiskutueshme – mësime nga Evropa Juglindore dhe Lindore”, i cili tregoi se Maqedonia është një parajsë e vërtetë për noterët.
Sipas analizës së Bankës Botërore, tarifat për “punën” e noterëve në vend për marrjen e vendimit për mbledhjen e llogarive në vitin 2017 ishin të dytat më të larta krahasuar me 12 vende nga Evropa Lindore për shumat mbi 500 dhe 1000 euro. Vetëm në Maqedoni dhe Hungari noterët kanë autoritet të vendosin për faturat e papaguara, të nxjerrin vendime përmbarimore për arkëtim dhe të ngarkojnë shuma kaq të larta për “punën” e tyre dhe “shërbimin” që u ofrojnë kompanive, dhe kostoja transferohet te qytetarët. Edhe në Hungari, noterëve u jepet ky autoritet vetëm pasi të jetë krijuar një sistem i centralizuar në vend për të kontrolluar dhe regjistruar të gjitha faturat e lëshuara, të paguara dhe të papaguara, në mënyrë që noteri të kontrollojë nëse një faturë është paguar apo jo. Në Maqedoni ende nuk ekziston një sistem i tillë.
Janë ulur kostot në procedurat para noterëve dhe përmbaruesve
Pas presioneve të shumta të opinionit dhe veçanërisht nga shoqatat “No Pasaran” dhe “Stop grabitjes”, në vitin 2018 Qeveria miratoi ndryshimet në Ligjin për Përmbarim dhe Ligjin për Noterinë. Qëllimi kryesor i këtyre ndryshimeve, siç theksuan kryeministri i atëhershëm Zoran Zaev dhe ministrja e atëhershme e Drejtësisë, Renata Deskoska, ishte zvogëlimi i shpenzimeve për qytetarët më të varfër të cilët nuk mund t’i paguajnë faturat e shërbimeve komunale dhe që marrin kredi të vogla konsumatore.
“Në procedurat para noterëve, këta qytetarë do të përjashtohen nga tarifat gjyqësore dhe kompensimi për klauzolën e vlefshmërisë dhe ekzekutueshmërisë. Ndërsa në procedurë para përmbaruesve, sipas ndryshimeve në ligj, deri më tani 16 artikuj për të cilët qytetarët duhet të paguanin një shumë të caktuar, me tarifën e re do të jenë plotësisht falas. Me projektligjin për ndryshimin dhe plotësimin e Ligjit për përmbarim zbatohen edhe prioritetet strategjike të shtetit të përcaktuara në Strategjinë e Reformës në Sektorin e Drejtësisë, veçanërisht në drejtim të uljes së shpenzimeve për qytetarët në të gjitha procedurat, përfshirë edhe ato kundërvajtëse”, njofton Qeveria.
Ministrja Deskoska në një konferencë për media prezantoi simulimin e krahasimit të tarifës së vjetër me atë të re të përmbaruesve, si dhe simulimin se si tarifa e re do të reflektohet në procedurat specifike të mbledhjes së borxheve.
“Në procedurë para noterëve, këta qytetarë do të lirohen nga taksat gjyqësore dhe kompensimi për klauzolën e vlefshmërisë dhe ekzekutueshmërisë, ndërsa shpërblimi noterial do të jetë 10 për qind e borxhit kryesor, por jo më shumë se 500 denarë. Do të thotë nëse borxhi është 1000 denarë, tarifa e noterit do të jetë 100 denarë. Nëse borxhi është 10.000 denarë, kompensimi nuk do të jetë 1.000 denarë, por 500 denarë. Gjithashtu, pjesëmarrja e avokatëve nuk do të kërkohet për faturat e ujit, mbeturinave, telefonit dhe mirëmbajtjes së dhomave të përbashkëta deri në 6.000 denarë, si dhe për faturat e energjisë elektrike dhe ngrohjes deri në 15.000 denarë. Kjo do të përjashtojë edhe shpenzimet ligjore për personat që kanë fatura të papaguara deri në një shumë të caktuar”, sqaroi Deskoska
Në procedurën para përmbaruesit ka edhe ulje të madhe të shpenzimeve, gjegjësisht 16 artikuj për të cilët ka pasur kosto më parë, janë pa pagesë me tarifën e re. Disa artikuj reduktohen deri në 50 për qind dhe disa me më shumë se 50 për qind.
“Për shembull, urdhri për ekzekutimin e një llogarie transaksioni të një personi fizik, që kushtonte 20 euro, me tarifën e re do të jetë dy euro për borxhet deri në 1000 euro dhe do të shkojë deri në gjashtë euro për borxhet më të larta. Janë reduktuar edhe shpërblimet e përmbaruesve, duke vendosur kufizim që me rastin e ekzekutimit të urdhërpagesave për shpenzime komunale, shpërblimi të mos jetë më shumë se 20 për qind e shumës së borxhit kryesor”, shtoi Deskoska.
Gligorova: Është e paprecedentë të vendoset kamatë për kamatën
Përmbarusit me të cilët foli Vërtetmatësi, thonë se me këtë lëvizje të Qeverisë praktikisht kanë shumë punë, por pothuajse nuk kanë të përfitime.
“Pagesat e shërbimeve komunale janë reduktuar shumë. A fitoj 500 denarë nga një lëndë? Ajo që kontestohet është se me një procedurë të tillë të Qeverisë janë inkurajuar qytetarët që të mos paguajnë, ndonëse qëllimi i paraqitjes së përmbaruesve ka qenë rritja e arkëtimit të borxheve. Tashmë borxhi është rritur”, thotë një përmbarues nga Shkupi, i cili ka dashur të mbetet anonim
Ana Gligorova nga “Stop grabitjes” e mirëpret vendimin e Qeverisë për uljen e tarifave për noterët dhe përmbaruesit, por thekson se tani avokatët i kanë rritur disa herë tarifat. Ajo thotë se nëse tani, për shembull, borxhliu duhet të paguajë 2600 denarë për shërbimin e noterit, ai duhet të ndajë 5200 denarë për shërbimin e avokatit.
“Në të gjithë procedurën, çfarë është puna e avokatit? Noteri përgatit urdhërpagesë, përmbarusi e ekzekuton atë urdhërpagesë dhe çfarë bën avokati në tërë procedurën? Asgjë, thjesht i vendosen para të pastra në llogarinë e tij. Mbledhja e borxhit duhet të kthehet në gjykata ashtu siç ka qenë. Asokohe dihej, kishte përmbarues, kështu shkohej më parë te një gjykatës, ai do t’ju dëgjojë, dhe jo avokati. Me këtë mënyrë të mbledhjes së borxhit, çfarë bënë? Ata do të bllokojnë llogarinë tuaj pa asnjë njoftim apo paralajmërim. Të ngarkojnë për shërbime noteriale, shërbime avokatie, shërbime përmbaruese, kamata… Nëse arkëtimi i borxhit kthehet në gjykata, qytetarët nuk do të “korren” në këtë mënyrë”, thekson Gligorova.
Ajo tregon se shoqatat “No Pasaran” dhe “Stop grabitjes” kanë paraqitur një nismë pranë Ministrisë së Drejtësisë me disa kërkesa, ndër të cilat të bëhen ndryshime ligjore që do të ndalojnë bllokimin e llogarive dhe të bëhen ndryshime thelbësore në ligj. mbi Marrëdhëniet e Detyrimeve me të cilat interesi nuk do të jetë më i lartë se borxhi kryesor.
“Çdo bankë ka norma të ndryshme interesi. Në atë interes të kreditorit, ata shkojnë me kamatë të re. Ata ngarkojnë interes mbi interesin. Kjo është e paprecedentë”, thotë Gligorova.
Është e nevojshme, thekson ajo, të përcaktohet afati i parashkrimit të borxheve dhe të mos mblidhen borxhet që janë më të vjetra se 20 vjet.
Derisa të ndodhë e gjithë kjo, qytetarët do të vazhdojnë të enden nëpër labirintet noteri-avokat-përmbarues, duke shlyer borxhet e vjetra që nganjëherë janë shumë të ulëta, por deri në përfundimin e gjithë çështjes, borxhi mund të arrijë deri aty ku qytetari duhet të marrë një kredi për ta paguar.
