Shtetet e ndryshme në Evropë dhe rajon në vitet e kaluara kanë ndërmarrë masa të ndryshme për zbutur rritjen e çmimeve të ushqimeve dhe për mbrojtjen e standardit të qytetarëve. Më shumë vende duke përfshirë Maqedoninë e Veriut, Malin e zi, Kroacinë, Bullgarinë, Hungarinë, Serbinë, Greqinë, Rumaninë…, kanë zbatuar masa për të adresuar rritjen e pajustifikuar të çmimeve me pakicë. Ndryshimet legjislative që synojnë shkurtimin e zinxhirit të furnizimit, kufizimin e rishitësve dhe përkeqësimin e çmimeve, si dhe veprimet për të parandaluar praktikat e padrejta dhe shtrënguese në treg janë ndër masat e reja që propozoi qeveria bullgare. Autoritetet bullgare theksuan se ndërhyrja e shtetit duhet të çojë në marrëdhënie të drejta midis të gjithë pjesëmarrësve në zinxhirin agro-ushqimor, një treg të drejtë dhe një çmim të përballueshëm për konsumatorin përfundimtar.
BULLGARIA: GJYSMA E PRODHIMEVE TË JENË VENDORE
Me fjalë tjera, rregulloret e reja synojnë kontrollin e çmimeve të 22 mallrave thelbësore duke vendosur një tavan çmimesh për një vit dhe duke zbatuar rregulla më të rrepta për promovimet në dyqane. Këto masa janë pjesë e një projektligji për zinxhirin agroushqimor. Kësaj jave, Ministria e Bujqësisë dhe Ushqimit së Bullgarisë prezantoi zyrtarisht projektligjin e përfunduar për zinxhirin agroushqimor. Qëllimi i tij është të shkurtojë rrugën e prodhimit – nga prodhuesi te zinxhirët. Kështu ka bërë të ditur zëvendësministrja e Ministrisë, Lozana Vasileva. Parashikohet një tavan për shtesat, të çilat kanë të drejtë si prodhuesit ashtu edhe tregtarët. Ligji pritet të ndikojë në çmimet e shitjes me pakicë.
Ligji synon një shpërndarje të drejtë të vlerës së shtuar përgjatë zinxhirit të furnizimit. Ai do të zbatohet për të gjithë personat fizikë dhe juridikë të përfshirë në zinxhirin e furnizimit agroushqimor.
Kërkesat për një kontratë të detyrueshme po vendosen dhe do të regjistrohen rishitësit e parë të produkteve bujqësore. Ligji nuk parashikon një çmim nën çmimin e kostos + 10% çmimin e kostos. Kontratat do të jenë 6 mujore. Kushtet e pagesës për prodhimin janë deri në 30 ditë. Ligji parashikon kontrata të detyrueshme me shkrim edhe pas blerësit primar. Është planifikuar krijimi i një platforme elektronike të gjurmueshmërisë që do të përmbajë informacion mbi çmimet mesatare. Ai do të përgatitet nga Ministria e Ekonomisë. Koncepti i Ligjit ka masa krize. Një prej tyre janë produktet e detyrueshme bullgare në zinxhirë në vend. Të paktën 50 për qind e asortimentit në zinxhirë me 10 ose më shumë dyqane në vend, si qumësht, mish, vezë, mjaltë dhe fruta e perime të stinës, duhet të jenë bullgare.
HUNGARIA NË HALL ME INFLACIONIN
Kësaj jave edhe Hungaria nisi kontrollet e çmimeve të ushqimeve pas rikthimit të inflacionit. Budapesti po i kthehet edhe një herë kontrolleve të çmimeve për të lehtësuar barrën mbi portofolin e konsumatorëve pas një valë pakënaqësie për kostot e ushqimit në Evropën Qendrore dhe Lindore. Kontrollet e çmimeve të ushqimeve të nisura nga kryeministri Viktor Orban hynë në fuqi në Hungari të hënën pasi inflacioni arriti nivelin më të lartë në Bashkimin Evropian, duke dëmtuar potencialisht shpresat e liderit veteran për rizgjedhje në vitin 2026. Hungaria ka përjetuar rritjen më të keqe të inflacionit në 27 shtetet e BE-së që nga pushtimi rus i Ukrainës në vitin 2022 dhe çmimet mbeten një shqetësim i madh për familjet, me të dhënat zyrtare të publikuara javën e kaluar që tregojnë se çmimet e ushqimeve ishin rritur me 7.1% në një vit.
I ndrydhur nga rimëkëmbja e inflacionit dhe perspektiva e një rikuperimi të dobët, presidenti Orban ka njoftuar ulje të mëdha taksash për nënat dhe ka vendosur një kufi në marzhet e çmimeve me pakicë në 30 grupe ushqimore për të mbajtur çmimet nën kontroll.
“Nëse qeveria sheh që zinxhirët e shitjes me pakicë nuk i përmbahen rregullores, ne do ta shtrijmë atë në të gjitha kategoritë e ushqimeve! Qeveria është gjithashtu e gatshme të rifillojë çmimet e rregulluara si mjeti i fundit,” tha Ministria e Ekonomisë. Inflacioni vjetor në Hungari qëndroi në 5.7% në janar. Bazuar në të dhënat e fundit të krahasueshme të Eurostat-it, kjo ishte shkalla më e lartë midis vendeve anëtare të BE-së dhe më shumë se dyfishi i mesatares së bllokut prej 2.8%. “Mjaft!”, tha Orbán në një video të postuar në mediat sociale, në të cilën ai premtoi t’i jepte fund rritjeve të çmimeve “të tepërta dhe të pajustifikuara”. Kryeministri tha se nga mesi i muajit mars deri në fund të majit qeveria do të monitorojë që norma tregtare për 30 ushqime bazë të mos kalojë 10% të çmimit të shitjes me shumicë. Shporta e produkteve përfshin mish pule, qumësht, vaj, gjalpë, vezë, kos dhe sheqer. Ai nuk përjashtoi zgjatjen e masës përtej majit.
Orbán shtoi se qeveria kishte dështuar të arrinte një marrëveshje në bisedimet me shitësit me pakicë të ushqimit ditët e fundit. “Fatkeqësisht, ofertat e shitësve me pakicë ishin shumë më poshtë se pritjet tona”, tha ai në video.
Qeveria e Orbanit ka përdorur vazhdimisht kontrollet e çmimeve për të luftuar inflacionin në rritje. Por masa e qeverisë pritet të përballet me kundërshtime të ashpra. Vitin e kaluar, një dekret i vitit 2022 që përcakton çmimet e rregulluara për një sërë artikujsh ushqimorë rezultoi në qortimin e qeverisë nga gjykata më e lartë e BE-së, e cila e gjeti atë duke minuar konkurrencën e drejtë të tregut në BE. Ngrirja e marzhit, që rregullon marzhin e shitjes me pakicë në 10 për qind për 30 kategori ushqimore bazë, hyri në fuqi të hënën.
KROACIA ZGJERON MASAT
Në Kroaci që nga shtatori i vitit 2023, lista ka përfshirë edhe produkte të tjera bazë ushqimore, ndërsa nga fillimi i shkurtit 2025 me vendimi e ri të qeverisë për kufizimin e çmimeve të produkteve nga shporta e konsumatorit përfshihen 70, ndryshe nga lista e mëparshme që përfshinte 30 produkte, tha të enjten ministri i ekonomisë Ante Shusnjar. Shitësi me pakicë duhet të sigurojë të paktën një lloj artikulli në secilën kategori produkti dhe një poster që përmban një shenjë identifikimi vizuale dhe një listë të artikujve të zgjedhur me çmimet e tyre përkatëse duhet të shfaqet qartë në hyrje të objektit të shitjes me pakicë ose në një vend tjetër të dukshëm brenda dyqanit. Gjithashtu, objektet e shitjes me pakicë më të mëdha se 400 metra katrorë duhet të ofrojnë një seksion të veçantë të dyqanit për këto artikuj, përveç rasteve kur kërkojnë ruajtje në vitrinë frigoriferike.
Në Greqi, masat e kontrollit të çmimeve zgjaten deri në prill 2025. Ministri i Zhvillimit të Greqisw, Takis Theodorikakos njoftoi një zgjatje katër-mujore të masave të kontrollit të çmimeve deri në prill 2025, teksa fliste në Parlament një muaj më parë . Duke iu drejtuar komisionit parlamentar që përpunon një projekt-ligj për të inkorporuar një direktivë të BE-së për paraqitjen e raporteve të qëndrueshmërisë nga kompanitë në ligjin kombëtar, Theodorikakos deklaroi se masat e kontrollit të çmimeve do të vazhdojnë deri në fund të prillit 2025.
Ai kujtoi se i kishte zgjatur masat deri në fund të vitit 2024 kur erdhi në detyrë dhe se këto masa tani do të zgjaten edhe për të paktën katër muaj të tjerë. I pyetur nëse masat që po zgjerohen kanë ndonjë ndikim, Theodorikakos u përgjigj pozitivisht: “Kjo nuk është vetëm ajo që ne themi se inflacioni i ushqimeve ishte 0,8% në nëntor, krahasuar me 2.9% në eurozonë, në Greqi”. Në fund të tetorit 2024, Ministria e Zhvillimit tha se lista e kodeve të produkteve që janë përfshirë në një iniciativë të qeverisë për të ulur çmimet e rafteve është rinovuar dhe përditësuar. Sipas ministrisë, lista e rinovuar përfshin 362 kode produktesh nën një nismë që ul çmimet e rafteve në supermarkete nga 5% në 24%. Gjithashtu, duhet theksuar se Unioni i Supermarketeve të Greqisë vlerëson se anëtarët e tij do të ulin çmimet në të ardhmen e afërt në 600 kode produktesh.
Ministri i Zhvillimit Takis Theodorikakos tha: “Përpjekja për të ulur çmimet dhe për të rritur të ardhurat e disponueshme të qytetarëve vazhdon e pandërprerë, duke kombinuar inspektimet e tregut me përgjegjësinë sociale dhe informimin e konsumatorëve. Ne vazhdojmë me këmbëngulje, duke qëndruar pranë qytetarëve dhe veçanërisht atyre me nevojën më të madhe”. /Koha/
