Në shumicën e vendeve të Bashkimit Evropian, mosha normale e daljes në pension është 65 vjeç. Por me rritjen e jetëgjatësisë, shumë prej tyre e kanë rritur pragun e daljes në pension ose thjesht po planifikojnë ta bëjnë këtë. Mosha për pension të plotë në vendet e Bashkimit Evropian varion nga 62 deri në 67 vjeç dhe aktualisht në shumicën e vendeve është e nevojshme të mbushni 65 vjeç.
Personi i siguruar në Maqedoni ka të drejtë në pension pleqërie kur mbush 64 vjeç nëse është burrë, ose 62 nëse është grua dhe ka të paktën 15 vjet përvojë pune. Në gusht të këtij viti në Maqedoni ishin 340.709 përfitues, ndërsa pensioni mesatar për të njëjtin muaj ishte 344 euro, shkruan gazeta Koha.
Kësaj duhet ti shtohet edhe 40 euro shtesë për të gjithë pensionistët prej muajit shtator si dhe 40 euro tjera prej muajit mars 2025. Njëherësh ekziston pabarazi e konsiderueshme pensionesh në të gjithë Evropën. Euronjuz Biznis ka gjetur një korrelacion të fortë pozitiv midis besimit financiar në pension dhe nivelit të pensioneve mujore. Pensionet e lidhura me të ardhurat përbëjnë në masë të madhe burimin kryesor të të ardhurave për evropianët e moshës 65 vjeç e lart. Megjithatë, më pak se gjysma e tyre janë të sigurt se do të kenë para të mjaftueshme për të jetuar të qetë gjatë gjithë daljes në pension. Në disa vende, ky nivel besimi bie në 30% ose edhe më pak. Kjo ngre shqetësime për mjaftueshmërinë e pensioneve.
PABARAZI PENSIONESH
Të dhënat e para tre viteve tregojnë se pensioni mesatar më i lartë është në Islandë (2762 euro), e cila nuk është një vend i BE-së. I dyti është Luksemburgu, anëtari më i mirë i BE-së me një pension mesatar prej 2575 euro. Ndër anëtarët e BE-së, pasojnë Danimarka (2417 euro), Austria (1962 euro), Holanda (1931 euro) dhe Irlanda (1906 euro). Gjermania, me të ardhura mesatare prej 1440 euro, është pak mbi mesataren e BE-së. Kroacia është në dhomën e ulët atëherë, në vitin 2021, me 388 euro, dhe përballë Sllovakisë (386 euro), Rumanisë (382 euro) dhe Bullgarisë, e cila është anëtarja më e keqe e BE-së me një pension mesatar prej 226 euro. Diferenca mes Luksemburgut dhe Bullgarisë, vendet me pensionin mesatar më të lartë dhe më të ulët në BE, është sa 2349 euro.
Nga ana tjetër, Franca ka moshën më të ulët të daljes në pension, ku pensioni i plotë është aktualisht 62 vjeç e tre muaj. Vitin e kaluar, ky oaz i daljes në pension, pas protestave të mëdha, bëri një reformë duke rritur gradualisht moshën e daljes në pension nga 62 në 64 deri në vitin 2032.Në më pak se 65 vjeç, një pension i plotë mund të fitohet ende në Sllovaki, Republikën Çeke, Lituani, Lituani dhe Maltë. Nga ana tjetër, Bullgaria, Italia, Greqia dhe Danimarka kanë kushtet më kufizuese të pensionit, ku duhet të mbushësh 67 vjeç për të dalë në pension.
KOSOVA ME PROBLEME
Në Kosovë , personat që kanë kontribuar sipas Ligjit për sigurimin pensional dhe invalidor para datës 01.01.1999, por nuk e arrijnë stazhin pensional prej 15 vjet kontribute si periudhë kushtëzuese për shkak se janë larguar nga puna si rezultat i masave të dhunshme, mund të kualifikohen në skemën e pensionit parcial kontribut-pagues të moshës. Të drejtën për pension parcial kontribut-pagues të moshës e realizojnë të gjithë personat, të cilët kanë shtetësi të Kosovës dhe të cilët plotësojnë këto kushte:Kanë mbushur moshën 65-vjeçare, ofrojnë dëshmi të vlefshme mbi pagesën e kontributeve sipas dispozitave të Ligjit për sigurimin pensional dhe invalidor para datës 01.01.1999 dhe janë larguar nga puna pas datës 01.01.1989 si rezultat i masave të dhunshme. Shuma e periudhës së kontributeve të paguara si dhe periudhës nga data e largimit të dhunshëm nga puna, bashkërisht arrijnë nivelin prej 15 vjetësh. Pensionet në Kosovë sillen nga 100 deri në 265 euro. Fondi Pensional, ku të gjithë të punësuarit kishin kontribuar deri më 1999, është përvetësuar nga Serbia.
Sipas Shoqatës së Pensionistëve, në periudhën kur në mënyrë joligjore është marrë Fondi Pensional nga ana e Serbisë, numri i pensionistëve ishte llogaritur të jetë më shumë se 89 mijë. Sipas vlerësimeve të përafërta, thuhet se shuma e Fondit Pensional të Kosovës arrin vlerën deri në 2 miliardë euro.
Në Shqipëri me nisjen e vitit 2024 ndryshon mosha e daljes në pension për gratë si dhe vitet e vjetërsisë në punë për të dy gjinitë. Kjo pasi, sipas reformës, që hyri në fuqi në janar të vitit 2015, parashikohet një rritje graduale e moshës dhe vjetërsisë në punë, çka lidhet direkt me masën e pensionit.
Kështu, gjatë këtij viti një grua duhet të jetë 61 vjeç e 8 muaj, në mënyrë që të përmbushë kriteret e daljes në pension. Me ndryshimet që iu bënë ligjit “Për sigurimet shoqërore”, parashikohet një rritje e moshës së daljes në pension me dy muaj në vit, duke u bërë 63 vjeç në vitin 2032. Më pas do të nisë rritja e moshës edhe për burrat, për të shkuar në 67 vjeç në vitin 2056, për të dyja gjinitë. Por, ndonëse burrat nuk preken menjëherë nga zgjatja e moshës së daljes në pension, ata ndikohen nga rritja e viteve të vjetërsisë në punë. Në qytet, pensioni mesatar është 18 234 lekë. Me indeksimin 4,1% do të thotë që pensioni do të rritet mesatarisht me 748 lekë. Për ata që jetojnë në qytet, pensioni nga 1 tetori do të jetë mesatarisht 18 982 lekë. Sa i përket rritjes së pensionit në fshat, është 11 051 lekë në fshat dhe rritja do të jetë mesatarisht 453 lekë, duke e bërë pensionin mesatar në fshat 11 504 lekë.
RAJONI
Në Kroaci, mosha e daljes në pension për burrat dhe gratë është e njëjtë si në Serbi. Burrat dalin në pension në moshën 65 vjeçare me minimum 15 vite shërbim dhe gratë në moshën 63 vjeç dhe gjashtë muaj. Plani është që të barazohen kushtet e pensionit për burrat dhe gratë në Kroaci nga 1 janari 2030.
Në pension pleqërie mund të shkojë edhe një i siguruar kroat që ka mbushur moshën 60 vjeç dhe ka 41 vjet shërbim. Në korrik, 1.227.691 pensionistë jetonin në Kroaci, dhe pensioni mesatar në korrik ishte 581 euro.Në Slloveni, mosha e daljes në pension është e njëjtë për burrat dhe gratë. Kushtet e përgjithshme për pension janë: 60 vjeç dhe 40 vjet shërbim pensioni ose 65 vjeç dhe 15 vjet shërbim sigurimi. Në korrik, 643.360 qytetarë kanë marrë pensione në Slloveni, ndërsa pensioni mesatar ka qenë 1.019 euro.
Në BeH kushti për pension është 65 vjeç dhe të paktën 15 vjet shërbim. Mund të dalësh në pension me 40 vite shërbim, pavarësisht moshës. Këto kushte vlejnë si për burrat ashtu edhe për gratë. Në korrik 2024, 450.169 nga përfituesit më të vjetër morën pension në Federatën e BeH-së dhe shuma mesatare e çekut të pensionit ishte 329 euro.
Në Serbi të drejtën e pensionit të pleqërisë mund ta realizojnë meshkujt në moshën 65 vjeçare, ndërsa femrat në moshën 63 dhe 6 muajshe, me një rritje graduale të planifikuar deri në moshën 65 vjeçare deri në vitin 2032. Për të dalë në pension, atyre u nevojiten minimumi 15 vite shërbim. Po kështu, si burrat ashtu edhe gratë që kanë 45 vjet shërbim mund të dalin në pension pa dallime në moshë.
Në Serbi, në korrik kanë marrë pensione 1.653.687 qytetarë, ndërsa pensioni mesatar për muajin e korrik 2024 t ka qenë 390 euro (45.709 dinarë).Meshkujt në Mal të Zi fitojnë të drejtën e pensionit të pleqërisë në moshën 65 vjeç dhe të paktën 15 vjet përvojë sigurimi, ndërsa gratë dalin në pension në kushte paksa të favorshme. Aktualisht, për të dalë në pension, atyre u duhen minimalisht 62 vjet e nëntë muaj jetë. Plani është që gratë të dalin në pension në moshën 64 vjeç e nëntë muaj nga viti 2032.
Në pension pleqërie mund të shkojë edhe një i siguruar malazez që ka mbushur moshën 61 vjeç dhe ka 40 vjet shërbim.
Mali i Zi në korrik të këtij viti kishte 115.644 pensionistë, kurse pensioni mesatar në korrik ishte 495.13 euro. Ndryshe, shumë vende kanë marrë vendime për një rritje graduale ose një herë të kufirit për pension në dhjetë vitet e ardhshme. Në përgjithësi, kufiri rritet në 67 vjeç dhe Danimarka tashmë ka vendosur të rrisë moshën e pensionit në 69 në 2035. Në të njëjtën kohë, disa vende e kanë lidhur moshën e daljes në pension me një rritje të jetëgjatësisë. Ky mekanizëm përdoret në Finlandë, Danimarkë, Qipro, Estoni, Greqi, Itali, Holandë, Portugali dhe Sllovaki. Sipas raportit të OECD, kufiri i moshës për pension të parakohshëm për burrat varion nga 59 vjeç në Lituani në 63.7 vjeç në Gjermani. Për gratë, ajo varion nga 58 vjeç në Lituani në 63.7 vjeç në Gjermani. Si rregull, pensioni i parakohshëm dënohet me ulje të kompensimit në varësi të vitit të daljes në pension të mëparshëm.
