Inspektorati shtetëror i mjedisit jetësor të merr kompetenca më të mëdha dhe kapacitete të forcuara, të ndryshohet dhe specifikohet ligji për inspektime, të sigurohet zbatim urgjent i Direktivës së emetimeve industriale, të ndryshohet Rregullorja për cilësinë e karburanteve të lëngshme, por të ketë edhe përgjegjësi te institucionet janë rekomandimet kryesore të Këshillit për inspektim civil për të zbardhur çështjen e importit të mbetjeve të rrezikshme si mazuti, por edhe si një parandalim për ngjarje të tilla në të ardhmen, njofton Meta.
Sipas organizatave të shoqërisë civile dhe ekspertëve, anëtarët e Këshillit për inspektim civil, në rastin e importit të karburantit toksik, të zbuluar dhe dokumentuar në një hulumtim gazetaresk, nuk është thjesht lëshim ose lëshim i një institucioni, por mosfunksionim i tërë sistemit të importit dhe kontrollit.
Sipas Kiril Ristovskit nga “Florozon”, në këtë rast dalin në pah dobësi në kornizën ligjore, por edhe në inspektim. Prandaj, ai beson, se duhet të bëhet një ligj i ri i integruar për inspektim që do të sigurojë kompetenca më të mëdha, trajnim dhe edukim të inspektorateve dhe kornizë financiare për mbikëqyrje të pavarur.
“Në këtë rast, ekzistojnë kompetenca të ndara midis institucioneve, për shkak të të cilave fajtori për importin e mbetjeve të rrezikshme nuk mund të gjendet lehtësisht. Cilësia e karburanteve përcaktohet në përputhje me një rregullore të miratuar nga Ministria e ekonomisë, ndërsa Inspektorati i mjedisit jetësor nuk ka autorizim derisa karburanti të fillojë të digjet. Në fakt, kjo duhet të ndryshohet dhe inspektimi duhet të fillojë në fazën e procedurës doganore”, thotë Ristovski.
Ndryshimi i Rregullores për cilësinë e karburanteve të lëngshme është një nga masat më të shpejta për kontroll më të mirë se çfarë lloji i karburantit hyn në vend, beson Nevena Georgievska nga “Iniciativa O2”. Propozimi i aktivistëve për mbrojtjen e cilësisë së ajrit është që të vendosen standardet evropiane për vlerat në rregulloren dhe të miratohet një urdhëresë e harmonizuar me rregulloren. Ata gjithashtu kërkojnë përgjegjësi penale nga të gjitha palët e përfshira në çështjen e përmendur.
“Ne propozojmë ndryshime ligjore që do ta bëjnë të detyrueshëm kontrollin e karburantit në institucionet publike siç janë spitalet, shkollat dhe të tjerët, sepse tani askush nuk ka detyrim ta kontrollojë atë. Inspektorati i mjedisit jetësor të kontrollojë karburantin në objektet industriale nën juridiksionin e tyre, si dhe të pastrohen oxhaqet e tyre, të merret mostër për të ekzaminuar atë që është djegur deri më tani. Nevojitet të bëhet testimi i karburantit në Doganë, por përveç sulfurit edhe i parametrave tjerë që përcaktohen sipas standardeve evropiane. Komisioni rregullator për energjetikë duhet menjëherë të revokojë licencat e të gjithë atyre që janë të përfshirë në rastin e importit të mbetjeve të naftës”, thekson Georgievska.
Sipas eko-aktivistit Toni Nikushevski, Direktiva e emetimeve industriale duhet të zbatohet urgjentisht. Ai thekson se çdo instalim duhet të ketë sistem automatik të monitorimit për matjen e emetimeve në ajër, ujë dhe tokë, pavarësisht nëse është i vendosur në vend të hapur ose jo. Në atë mënyrë, aktivitete të tilla do të zbulohen shumë më shpejt dhe në mënyrë më efikase, si dhe do të krijohen kushte për zbatimin e parimit ndotësi paguan. Nikushevski beson se duhet të vendoset detyrim ndërsektorial i cili do të insistojë në përgjegjësinë e institucioneve kompetente.
Importi i mijëra tonë vajrave hedhurina, me origjinë nga BE, ku përdorimi i tij ka qenë i ndaluar në zonat urbane për shkak të toksicitetit, tregon se është plotësisht e justifikuar në rast dyshimi për korrupsion, tha Liljana Popovska nga Këshilli për inspektim civil.
“Dyshimi për korrupsion është plotësisht i justifikuar, veçanërisht kur bëhet fjalë për aktivitete fitimprurëse siç është tregtia me materiale energjetike. Rasti i importit të vajit të përdorur që u përdor si lëndë djegëse në objektet industriale dhe institucionet, tregon për zbrazëtirat në sistem, mungesën e ligjeve kryesore për inspektim dhe shkarkime industriale, por edhe të rregulloreve. Përgjegjësia kryesore është e Inspektoratit Doganor dhe Inspektoratit të tregut, të cilët kanë autoritetin të ekzaminojnë çdo ngarkesë që importohet. Kjo është arsyeja për të cilën ne po përpiqemi që edhe ISHMJ të ketë mundësi të tillë”, thekson Popovska.
Rasti i importit të vajit të përdorur, i cili është i ndaluar për përdorim në Bashkimin Evropian, u zbulua dhjetë ditë më parë, pasi Laboratori i hulumtues raportues publikoi një dokumentar të shkurtër mbi këtë temë. Sasi të mëdha janë importuar në vend në vitin 2018 dhe 2019 nëpërmjet disa ndërmarrjeve vendase dhe janë deklaruar si mazut. Ata kanë përfunduar si karburant në ndërmarrjet e mëdha si “Euronikel” nga Kavadarci, “Brako” nga Velesi, por edhe në Ministrinë e mbrojtjes dhe në shtatë spitale shtetërore dhe maternitete.
