Deri sa Maqedonia e Veriut dhe Bullgaria debatojnë rreth “të kaluarës së përbashkët”, ato kanë gjëra më shumë të përbashkëta në kohën e sotme, gjegjësisht të dy vendet përfshihen në grupin e shteteve të “Demokracisë me të meta” dhe rezultate shumë të ulëta në kategorinë “kulturës politike”. Kjo është sipas renditjes së Indeksit të Demokracisë 2022 të “Economist Intelligence Unit”, e cila analizoi 167 vende dhe i renditi ato në katër kategori: demokraci të zhvilluara, demokraci me të meta, regjime hibride dhe regjime autoritare. Me indeksin 6.10 dhe vendin e 72-të në listë, Maqedonia e Veriut mbetet në grupin “demokracia me të meta”, dhe është një vend më lart se renditja e mëparshme, kur u largua nga grupi “regjimet hibride”.
“Rezultati i Maqedonisë së Veriut përmirësohet pak, nga 6.3 në 2021 në 6.10 në 2022, për shkak të përmirësimeve në vlerësimin e lirive qytetare, ndërsa ka rënie në vlerësimin e funksionimit të qeverisë”, thuhet në vlerësimin e “Economist” për Maqedoninë. “Parlamenti i Maqedonisë së Veriut miratoi një propozim në korrik që rezultoi në heqjen e vetos së Bullgarisë në negociatat e pranimit të Maqedonisë së Veriut në BE. Propozimi nuk ishte i pëlqyer nga opinioni për shkak të shqetësimeve se lëshimet e bëra ndaj Bullgarisë do të minonin identitetin kombëtar maqedonas. Në të njëjtën kohë, megjithatë, shteti më në fund publikoi të dhënat e para zyrtare nga regjistrimi i vitit 2021 dhe i kapërceu me sukses çështjet shoqërore dhe politike që shkaktonin ndarje lidhur me numrin e maqedonasve etnikë dhe shqiptarëve etnikë në vend”, vlerëson raporti.
Çfarë notash mori Maqedonia e Veriut? Në një shkallë nga 0 deri në 10, ajo mori pikën më të ulët për “kulturën politike” (3.13), e cila është shumë më e ulët se renditjet e tjera. Për shembull, “procesi zgjedhor dhe pluralizmi” ka pikën më të lartë (7.83), “funksionimi i qeverisë” 6.7, “pjesëmarrja politike” 6.11 dhe “liritë qytetare” 7.35. Pas matjes së Indeksit të Demokracisë, Maqedonia e Veriut kishte pikën më të lartë në vitin 2006 (6.33). Në të gjitha vitet në vijim, indeksi ka rënë vazhdimisht dhe në vitin 2016 ka rënë në 5.23. Filloi të rritet për herë të parë në vitin 2017 (5.57) dhe me një rritje të vazhdueshme prej rreth 0.10 në vitet në vijim, arriti në 6.10 në vitin 2022. Por edhe me këtë rezultat, Maqedonia e Veriut sot është nën rezultatin që kishte 17 vjet më parë, në 2006.
LODHJA POLITIKE
Situata në Bullgari është e ngjashme. Me një indeks prej 6.53 dhe vendin e 57-të në listë, Bullgaria ka pikën më të ulët që nga viti 2006 deri më sot. Çfarë notash mori Bullgaria? Ashtu si Maqedonia e Veriut, edhe Bullgaria ka marrë pikën më të ulët për “kulturën politike” (4.38). Rezultati më i lartë është për “procesin zgjedhor dhe pluralizmin” (9.17), për “liritë qytetare” 7.65 dhe për “pjesëmarrjen politike” 6.11. Për “funksionimin e qeverisë” Bullgaria ka marrë notën 5.36, që është një indeks i ulët në krahasim. për anëtarët e BE-së. “Rezultati i indeksit të Bullgarisë është në rënie (-0.11) për të tretin vit radhazi. Rezultati për liritë qytetare po përmirësohet, por ka një rënie të pikës për pjesëmarrjen politike. Pjesëmarrja në zgjedhje në Bullgari ka qenë në rënie prej disa vitesh: në zgjedhjet e parakohshme në 2022 – të katërtat në dy vjet – ra nën 40%.
“Me thellimin dhe vazhdimin e krizës politike në Bullgari u shtua lodhja politike dhe votuesit u larguan edhe më shumë nga proceset politike”, thuhet në vlerësimin e Bullgarisë. Për krahasim, rezultatin më të lartë e kishte edhe Bullgaria në vitin 2006 (7.10), e cila në vitet në vijim u ul vazhdimisht dhe arriti në 6.72 në 2012. Pas një periudhe stagnimi, në vitin 2015 shënoi një kërcim të madh dhe arriti notën më të mirë 7.14. Por ajo filloi të bjerë përsëri në vitet në vijim, duke arritur në 6.53 në 2022, ose një rënie prej katër vendesh poshtë renditjes së mëparshme. Me këtë rezultat, Bullgaria (ashtu si Maqedonia e Veriut) janë sot nën rezultatin që kishte 17 vjet më parë, në vitin 2006.
FQINJËT NË “TOP 10”
Derisa Maqedonia e Veriut dhe Bullgaria mbeten në kategorinë e “demokracive me të meta”, e cila rendit vendet që përbëjnë 37.3% të popullsisë së botës, (pothuajse po aq sa regjimet autoritare me 36.9%), vendet e tjera në rajon po bëjnë përparim. Mali i Zi, Greqia dhe Shqipëria janë ndër 10 vendet e para të listuara për arritjen e ndryshimeve të rëndësishme pozitive në krahasim me vitin 2021. Në listën e 167 vendeve ku matet indeksi i demokracisë, gjashtë vendet e para dominohen nga pesë vende skandinave. /koha/
