Gjendja e një trupi të pajetë, vrasje, dhuna, aksidente e viktima janë lajmet të cilat kanë mbushur kronikën e zezë në vendin tonë dhe janë faktorët kryesor të cilët kanë krijuar gjendjen e pasigurisë te qytetarët.
Trupi i pajetë i një burri nga Shkupi është gjetur javën e kaluar me 46 plagë në trup të shkaktuar me thikë. Me dhjetëra plagë në gjoks, bark, qafë dhe duar ka përfunduar gruaja nga Koçani që u vra nga ish-partneri i saj. Në një periudhë kohore prej 30 ditësh, në vendin tonë ka pasur gjashtë viktima të vrasjeve, që është e njëjtë me vitin e kaluar për gjithë vitin. Shumica e jetëve u shuan pasi viktimat u goditën me thikë në mënyrën më brutale.
Ndërsa vrasjet dhe dhuna mbushin faqet e kronikës së zezë, lajmet në të cilat Maqedonia e Veriut promovohet si një vend me krim të reduktuar dhe një vend i sigurt për të jetuar janë gjithashtu të shpeshta. Ministri i Punëve të Brendshme, Oliver Spasovski, para disa ditësh theksoi se vendi është më i sigurti në Ballkanin Perëndimor dhe në 36 vendet e para në botë. Gjatë daljes së tij të fundit publike më 2 tetor, ai foli për krimin total dhe theksoi se për tetë muajt e parë të vitit 2023 krimi në vend është ulur, ndërsa nga ana tjetër efikasiteti i zbulimit është rritur me katër për qind. “Viti i kaluar ishin rezultatet më të mira nga viti 1990 e deri më sot, tendenca e këtij viti tregon se do të jenë edhe më të mira”, tha Spasovski.
CILAT JANË SHKAQET E DHUNËS DHE AGRESIONIT?
Vitin e kaluar sipas të dhënave të Entit Shtetëror të Statistikave (ESHS), është shënuar si viti me më pak vrasje që nga viti 1994, kur janë mbajtur evidenca. Fakti që numri i gjashtë vrasjeve të vitit të kaluar u arrit vetëm për një muaj dhe lajmet për dhunën u bënë më të shpeshta, sipas psikologes Marija Kotevska-Dimovska, krijon konfuzion dhe shqetësim te njerëzit – si mundet tendenca e dhunës në një shoqëri relativisht të civilizuar. dhe agresioni të jetë aq i theksuar. “Në mënyrë konvencionale, kuptohet se dhuna shpesh nxitet nga emocione negative, si zemërimi apo frika. Pra, një person mund të bëhet agresiv sepse ishte i zemëruar me një person tjetër ose sepse kishte frikë se personi tjetër mund ta lëndonte. Gjetjet e fundit thonë se agresioni nuk motivohet vetëm nga zemërimi dhe urrejtja ndaj dikujt deri në lëndim fizik. Ngacmuesi mund të intensifikojë sjelljen e tij agresive me ndjenjën e pushtetit dhe dominimit ndaj dikujt që i ka bërë keq ose mendon se i ka bërë keq”, thotë Kotevska-Dimovska.
Përveç zhgënjimit apo zemërimit personal, psikologët theksojnë se ngjarjet sociale ndikojnë edhe në sjelljen apo agresionin e dhunshëm të dikujt. Psikologja Mirjana Jovanovska-Stojanovska, beson se ndryshimet dhe ngjarjet në mjedisin rreth nesh ndikojnë në sjelljen e njerëzve për të bërë ndryshime që e bëjnë agresionin “më të lejueshëm” për zgjidhjen e problemeve. “Sidomos në shoqërinë tonë ku gjithë këto vite që nga pavarësia jemi në tranzicion dhe këto probleme të mëdha të shoqërisë në vitet e tranzicionit çojnë në mosndërtimin e ndjenjës së sigurisë në jetën e njerëzve – as personale e as sociale. Mënyra, arsimimi dhe funksionimi në përgjithësi në nivel ekonomiko-politik dhe social sjellin ndryshime të tmerrshme te njerëzit”, thotë Jovanovska-Stojanovska. Ajo gjithashtu thekson faktin se informacioni i disponueshëm për dhunën dhe vrasjen më tej ndikon në ndjenjën e brendshme të sigurisë tek njerëzit e tjerë që pyesin se “sa ndihem e sigurt në shoqërinë ku jetoj”. “Tund gjithë botën e brendshme, ankthi, shqetësimi ngrihet. Të gjitha simptomat e përjetimeve të brendshme shtohen, bëhen shumë më të forta dhe më të theksuara për shkak të ndjenjës së pasigurisë”, thotë psikologja.
SHUMICA E TË DYSHUARVE JANË VRARË ME THIKË
Detajet e fundit rrëqethëse që tronditën opinionin për vrasjet e ndodhura në 30 ditët e fundit, dje i ka bërë të ditur Prokuroria Themelore Publike Shkup në lidhje me vrasjen në lagjen Hrom të Shkupit. Aty është gjetur trupi i pajetë i 36-vjeçarit gjatë zjarrit në një banesë. Sipas informacioneve nga hetimet, pasi vrasja ka ndodhur me 46 plagë me thikë, i dyshuari ka kërkuar “ndihmë” nga nëna e tij, e cila ka marrë një shishe plastike dhe ka blerë një litër e gjysmë karburant nga pika më e afërt e karburantit, më pas së bashku me djalin e saj kanë ndezur zjarrin për të mbuluar gjurmët. I dyshuari në këtë rast ndiqet penalisht për vrasje dhe krime të rënda kundër sigurisë publike, ndërsa nëna vetëm për krime të rënda kundër sigurisë publike.
Me armë është kryer edhe vrasja e dyfishtë në Gjevgjeli më 24 shtator. Aty një burrë qëlloi vëllain dhe kunatën e tij që jetonin në të njëjtën shtëpi me të, por në një hyrje tjetër. Ata nuk folën për 40 vjet dhe nga detajet e hetimit rezultoi se në ditën kritike u grindën për shkak se viktimat paditën të dyshuarin i cili ua kishte dëmtuar gardhin e tarracës duke vendosur ulluqe. Listën prej gjashtë viktimave për 30 ditë e plotëson rasti i 25 gushtit, kur një nga Kumanova vrau gruan dhe nënën e saj dhe më pas vetë u vetëvra. Kur bëhet fjalë për statistikat e vrasjeve para vitit 2022, kur ka pasur numrin më të ulët të regjistruar, të dhënat tregojnë se në vitin 2021 ka pasur tetë viktima të vrasjeve, në vitin 2020 dhe 2019 secila 24, në 2018 – 25 dhe në 2017 – 32.
Sipas të dhënave të ESHS-së, numri më i madh i viktimave të vrasjeve ka qenë në vitin 2001 kur janë regjistruar 131. Ndër tri vitet më të zeza janë viti 2002 me 69 dhe 2003 me 66 të vrarë.
Ndryshe, sipas Indeksit Global të Paqes (GPI), të prezantuar dje renditjen vjetore të vendeve më të sigurta në botë, Maqedonia e Veriut është në vendin e 38-të. Vendi më i sigurt në botë për vitin 2023 është Islanda. Ky vend kryeson këtë listë çdo vit që nga viti 2008. Danimarka është e dyta në listë, pjesërisht për shkak të niveleve të ulëta të korrupsionit qeveritar dhe e treta është Irlanda, e cila u hodh me pesë vende në krahasim me vitin e kaluar.
Në anën tjetër të listës janë vendet e shkatërruara nga lufta, me dhunë të përhapur dhe paqëndrueshmëri politike, duke i bërë ato mjaft të pasigurta. Afganistani, Jemeni, Siria, Rusia dhe Sudani i Jugut janë ndër vendet më të pasigurta. GPI i rendit vendet në një gamë të gjerë faktorësh, nga nivelet e dhunës dhe krimit te terrorizmi dhe konflikti ndërkombëtar. Ky raport paraqet analizën më gjithëpërfshirëse të tendencave të paqes, vlerës ekonomike dhe zhvillimit të paqes në shoqëri. /koha/
