Për fëmijët dhe të rinjtë me autizëm problem parësor mbetet krijimi i një jete elementare sociale, ndërkohë që ndihma e shtetit në këtë drejtim shumë pak arrin deri tek ata, thonë prindërit e fëmijëve me autizëm.
Filip Vojdinovski tash 26 vjeç, dy herë e ka kryer shkollën e mesme sepse për të kjo ka qenë mundësia vetme që të ketë një jetë sociale.
Ai, pasi ka kryer tre vjet për kuzhinier në shkollën e mesme për rehabilitim në “Sveti Naum Ohridski” në Shkup, në mungesë të një institucioni ku ai do të mund ta ushtronte profesionin si kuzhinier që të mos mbetej në shtëpi brenda katër mureve me gjyshen e tij 82-vjeçare, nga e para është regjistruar në këtë shkollë duke u regjistruar në një profil tjetër, si moler.
“Kjo ishte zgjidhja e vetme që djali im të socializohej”, thotë Dobrika Vojdinovska.
Ajo shton se në këtë shkollë madje disa të rinj regjistrohen për herë të tretë pasi kjo mbetet mënyra e vetme që ata të shoqërohen me dikë jashtë mureve të shtëpisë.
Emira Ethemi e cila është kryetare e Këshillit të prindërve me fëmijë me aftësi ndryshe, kuadër të Qendrës së Autizmit “Fluturo për jetën”, në Tetovë, thotë për Radion Evropa e Lirë (REL) se për këtë kategori ndihma e shtetit është minimale.
“Nuk gëzoj kurrfarë të drejtash, madje nuk lirohem as nga participimi i terapisë që duhet të marrë vajza ime pasi unë nuk jam me pagë minimale. Edhe pse punoj si punonjëse sociale te Qendra për Punë Sociale këtu në Tetovë dhe pikërisht në sektorin për personat me aftësi ndryshe. Imagjinoni kur unë s`mund të gëzoj asnjë të drejtë, çka mbetet për të tjerët”, thotë ajo.
Nga Ministria e Punës dhe Politikës Sociale kanë bërë të ditur për REL-in se në Maqedoninë e Veriut janë 38 qendra ditore ku përkujdesje u ofrohet 380 fëmijëve dhe personave me nevoja të veçanta.
Nga ky dikaster thonë se në këto qendra me çdo person me aftësi të kufizuar punohet përmes një plani individual.
Por, Emira Ethemi shpjegon se vajzën e saj me autizëm e ka dërguar në një qendër të këtillë në Tetovë, por shton se ndihma dhe trajtimi që ofrohet në këtë qendër për fëmijët autik është shumë larg nevojave të këtyre fëmijëve.
“Isha edhe këtu në Qendrën për Fëmijë Autikë të shtetit, ku paguaja 800 denarë (14 euro) në muaj, ku e dërgoja vajzën dy herë në javë nga 30 minuta. Pasi nuk pashë asnjë ndryshim në zhvillimin e saj, u drejtova në një qendër private ku kuptohet paguaj shumë më shumë, por në saje të trajtimit për çdo ditë vajza ime tani ka arritur të ambientohet në një klasë të rregullt duke ndjekur mësimet e klasës së parë”, tregon Ethemi, duke theksuar se jo të gjithë prindërit mund t’i çojnë fëmijët në qendra private.
Shqetësime ka ngjallur rasti i 17-vjeçarit me autizëm, e ëma e të cilit, Sallka Abdullaovska gjatë kësaj jave ka drejtuar akuza të rënda ndaj Spitalit Psikiatrik në Demir Hisar, për keqtrajtim, pasi siç thanë, djali i tyre ishte lidhur në shtyllën e krevatit duke u lënë në kushte çnjerëzore.
Pas publikimit të rastit, Inspektorati Shtetëror Sanitar dhe Shëndetësor ka dërguar një ekip për inspektimin e rastit në fjalë, ndërsa Avokati i Popullit dhe organizatat joqeveritare njoftuan se do ta hetojnë rastin.
Jasmina Troshanska, profesore universitare, e cila është e angazhuar në shumë projekte që kanë të bëjnë me realizmin e të drejtave të personave me autizëm dhe familjeve të tyre, thotë se histori të këtilla ka shumë, por ato pak bëhen të zëshme pasi reagimi i institucioneve përkatëse është shumë i vogël edhe pas denoncimit.
“Fëmijët me autizëm që nga mosha më e vogël nuk trajtohen siç duhet gjatë procesit arsimor. Ata nuk kuptohen dhe nuk pranohen nga mjedisi. Përfundojnë me agresion, sepse nuk ka institucione që do t’i pranojnë dhe të kujdesen për ta.
Fakti që ata janë ulur në shtëpi, e shton edhe më shumë agresionin”, thotë Troshanska.
Si problem shumë i madh mbetet mungesa e regjistrit të saktë të personave me autizëm, në saje të të cilit duhet krijuar dhe politikat shtetërore për sigurimin e të drejtave për këtë kategori të qytetarëve, theksojnë organizatat që në fokus kanë të drejtat e kësaj kategorie të qytetarëve.
Nga Ministria e Punës dhe Politikës Sociale thonë se kanë filluar të hartojnë një regjistër të tillë që para disa vitesh, po ende nuk është përfunduar.
