Para se të largohej nga Koreja e Veriut, gruaja e njohur si “C” kishte parë pamjet e jetës përtej kufirit përmes “shfaqjeve televizive të kontrabanduara”.
Njerëzit e kapur me materiale të huaja si libra dhe filma, të cilët janë të ndaluar në kombin eremit, mund të përballen me dënime të rënda.
Por C gjithsesi ndoqi fshehurazi shfaqjet e Koresë së Jugut, e magjepsur nga ai që ajo e quajti një “realitet të ndryshëm” nga ai në të cilin jetonte, shkruan CNN, përcjell Telegrafi.
“Mësova se Koreja e Jugut është një vend i pasur ku të drejtat e njeriut janë të garantuara”, tha gruaja, e cila është rreth të 20-ave.
Me shtrëngimin e kufijve të Koresë së Veriut dhe vështirësimin e jetës, ajo iku në vitin 2019, duke kaluar vitet më pas në Kinën fqinje përpara se të shkonte në Korenë e Jugut – ku tani po trajnohet në një strukturë të drejtuar nga qeveria – të quajtur Hanawon.
Të gjithë të larguarve që mbërrijnë në Korenë e Jugut u kërkohet të kalojnë tre muaj në Hanawon, në thelb një shkollë që i mëson ata të “asimilohen”, përpara se të lejohen të përfshihen në shoqëri.
Zyrtarët thonë se objekti trajnon të larguarit në çdo gjë, nga historia dhe kultura te aftësitë profesionale dhe detyrat e përditshme, si blerja e sendeve ushqimore – gjëra që mund të duken shumë të ndryshme brenda vendit të tyre shumë të izoluar dhe të varfër.
“C” foli me gazetarët të hënën gjatë një turneu të rrallë mediatik në Hanawon, organizuar nga Ministria e Unifikimit.
Asnjë nga të larguarit e pranishëm nuk dha emrat e vërtetë.
Dhe ndërsa C ka disa shqetësime për jetën në Korenë e Jugut – është shumë e ndryshme nga ajo e Veriut; po sikur njerëzit do të çuditeshin me të? – dukej optimiste dhe e vendosur.
“Kam mësuar shumë… Përpiqem ta menaxhoj jetën time duke besuar se gjërat do të funksionojnë nëse përpiqem mjaftueshëm”, ka thënë ajo. “Po mësoj se si të jetoj në Korenë e Jugut në Hanawon”.
Por jo të gjithë largohen nga objekti duke u ndjerë të fuqizuar ose mjaftueshëm të përgatitur, dhe disa aktivistë besojnë se sistemi ka nevojë për një rregullim.
Pas mbërritjes në Korenë e Jugut, të larguarit duhet të kalojnë deri në tre muaj duke iu nënshtruar kontrolleve të sigurisë nga Shërbimi Informativ Kombëtar (NIS), një proces që synon të “nuhasë” spiunët e Koresë së Veriut.
Pas “pastrimit”, ata shkojnë në Hanawon për tre muaj të tjerë të detyrueshëm – që do të thotë se ata kalojnë afërsisht gjysmë viti në objektet qeveritare përpara se të lirohen.
Kjo qasje është “e vjetëruar”, joefektive dhe tepër kufizuese, mendon Sokeel Park, nga organizata jofitimprurëse Liberty in North Korea (LINK), që ndihmon koreano-veriorët të rivendosen në Jug.
“Është ironike që refugjatët koreano-veriorë rrezikojnë jetën e tyre për t’i shpëtuar kontrollit ekstrem të qeverisë, por duhet të kalojnë muajt e parë në Korenë e Jugut duke jetuar nën kontrollin mbizotërues të qeverisë…”, ka thënë ai për CNN.
Brenda Hanawon
Objekti kryesor Hanawon shtrihet rreth 80 kilometra (50 milje) në jug të kryeqytetit Seul.
Në qendrën e arsimit dhe trajnimit profesional të objektit, të larguarit mund të zgjedhin midis 22 llojeve të trajnimit të punës.
Hanawon gjithashtu përpiqet të njohë të larguarit me pjesë të jetës së Koresë së Jugut.
Për shembull, ata inkurajohen të dëgjojnë muzikën popullore të viteve ’90 dhe hitet aktuale për t’u lidhur më mirë me bashkëmoshatarët dhe për të kuptuar referencat kulturore.
Në një rast tjetër, një instruktor IT i mëson studentët të përdorin funksionin “copy-paste” dhe të praktikojnë shtypjen e teksteve të himnit kombëtar të Koresë së Jugut.
Megjithatë, siç shkruan CNN, kur e vizituan këtë vend, shumica e klasave ishin bosh.
Megjithëse dikur “dezertorët” numëronin afro 3,000 në vit, ata ranë në vetëm disa dhjetëra në 2021 dhe 2022, për shkak të kufizimeve pandemike dhe sigurisë më të rreptë kufitare në Korenë e Veriut dhe Kinë.
Siç bëhet e ditur më tej në shkrimin e CNN, përcjell Telegrafi, trajnimi Hanawon mbulon aftësi të tjera themelore të jetës si hapja e një llogarie bankare.
Pas përfundimit të programit, të larguarit marrin përfitime nga qeveria, të tilla si një subvencion fillestar dhe mbështetje për strehimin, ndërsa fillojnë jetën e tyre të re.
“Ata më mësuan vetëm gjëra të pakuptimta”
Por disa prej tyre largohen nga Hanawon duke u ndjerë të frustruar dhe të papërgatitur mirë për botën reale.
“Hanawon duhej të më mësonte gjëra që mund t’i përdorja në të vërtetë, por ata më mësuan vetëm gjëra të pakuptimta”, ka theksuar Kim, një dezertor që u arratis në 2017 dhe përfundoi stërvitjen e tij në Hanawon në 2018.
Disa mësime, se si të përdorim teknologjinë moderne, ishin të dobishme.
Por klasat e tjera teorike ishin turbulluese – si kur lexonin një libër që shpjegonte se si të lyhej një unazë me ar, tha ai.
CNN e ka identifikuar Kim vetëm me mbiemrin e tij për të mbrojtur privatësinë e tij.
Sidoqoftë, gjatë vizitës së të hënës, zyrtarët e Hanawon thanë se tani mësojnë kryesisht mësime profesionale.
“Ekziston një thënie: ‘Mësojini dikujt se si të peshkojë në vend që t’i jepni peshk’. Në vend që t’i jepni ndihmë financiare, është e nevojshme të sigurohen trajnime për punë që në fakt nevojitet për të mbijetuar në Korenë e Jugut, dhe trajnimi që i ndihmon ata të përshtaten me Sistemi i Koresë së Jugut”, vlerëson ministri i Unifikimit, Kwon Young-se gjatë turneut.
Dy gra të tjera të larguara aktualisht në Hanawon, të identifikuara vetëm si “A” dhe “B”, ndanë gjithashtu përvojat e tyre, duke thënë se trajnimi ishte i dobishëm.
“Hanawon ka qenë një ndihmë e madhe … Fondet e zhvendosjes janë gjithashtu të mjaftueshme”, tha B të hënën, duke shtuar se ajo kishte kaluar shumë kohë në kompjuter.
Por të larguarit e tjerë ndajnë skepticizmin e Kim, sipas Park, drejtorit të LINK.
Veç tyre, ekspertë dhe avokatë të ndryshëm kanë bërë kritika të ngjashme në vitet e kaluara, duke theksuar se të larguarit kanë nevojë për më shumë kujdes për shëndetin mendor dhe ndihmë afatgjatë.
Në shkrimin e CNN, vihet theksi edhe te një problem tjetër që është se jo e gjithë jeta në Korenë e Veriut është e njëjtë.
Një banor në kryeqytetin Pyongyang, shtëpia e qytetarëve të favorizuar si zyrtarët e qeverisë dhe familjet e tyre, mund të jetë më i njohur me lukset moderne si arsimi në shkollë, kafeja, madje edhe telefonat celularë (të kufizuar në intranetin e censuruar të Koresë së Veriut) sesa banorët në pjesët më të varfra të vendi.
Dhe disa të larguar si C jetojnë me vite në Kinë përpara se të mbërrijnë në Korenë e Jugut – duke u dhënë atyre më shumë kohë për t’u përshtatur dhe për të marrë përvojë pune.
Andaj, qasja Hanawon duhet të ofrojë ndihmë të përshtatur bazuar në nevojat individuale në vend që të imponojë të njëjtat kërkesa dhe trajnime për të gjithë dezertorët, tha Park.
Shumë të larguar gjithashtu përfundojnë duke bërë punë në fusha të ndryshme nga ato që kishin mësuar në Hanawon, duke i bërë ato klasa të paefektshme, shtoi Park.
Për shembull, koreano-veriorët më të rinj mund të kenë ambicie më të gjera, të tilla si ndjekja e stazheve, ndjekja e kolegjit dhe hyrja “në karriera me jakë të bardhë”.
Pastaj është edhe kostoja psikologjike e kalimit të gjashtë muajve në institucionin e verifikimit të drejtuar nga NIS dhe Hanawon.
Ata mbërrijnë në Korenë e Jugut me “aq shumë shpresë dhe pritshmëri”, thotë Park – por ky ngazëllim shpesh shterohet nga koha kur ata më në fund dalin nga Hanawon.
Qasja e bazuar në komunitet
Shumë të larguar dhe aktivistë thonë se procesi i Hanawon duhet të jetë i efektshëm.
“Mendoj se është më mirë të qetësohesh shpejt, të fitosh para më shpejt dhe të jetosh duke u përshtatur duke bërë përparime”, tha Kim, që iku në vitin 2017.
Kur u pyet për vendndodhjen e largët të Hanawon të hënën, Kwon, ministri, tha se kjo ishte për shkak se “dezertorët mund të jenë nervozë” rreth njerëzve të rinj.
Autoritetet kuptuan se do të ishte më mirë të fillonin në një strukturë të izoluar dhe të “zgjeronin gradualisht” ekspozimin e tyre, tha ai.
Kim pranoi sfidat e përshtatjes me Korenë e Jugut. Ai shpesh ndihej në siklet kur njerëzit pyesnin, mosbesues, se si nuk mund t’i dinte fjalët për artikujt e zakonshëm të blerë në dyqane.
Puna ishte gjithashtu e vështirë, dhe u përkeqësua nga kolegët e Koresë së Jugut, të cilët dukej se e shikonin me përçmim, tha ai.
Dhe kishte dallime kulturore që ai i dukej “i çuditshëm”, si përshëndetja e kolegëve çdo mëngjes – gjë që ai nuk e kishte bërë kurrë në Veri.
Madje, vështirësia e jetës pas dezertimit është e dokumentuar mirë, me disa raste që përfundojnë në tragjedi.
Në vitin 2019, një nënë dhe një djalë koreano-verior u gjetën të vdekur në apartamentin e tyre në Korenë e Jugut nga uria e dyshuar, duke nxitur vigjilje dhe protesta masive dhe premtime nga qeveria për të rritur masat e mirëqenies.
Në vitin 2022, eshtrat e një gruaje koreano-veriore të mbështjellë me pallto dimërore u gjetën në shtëpinë e saj në Seul. Autoritetet vlerësuan se ajo kishte vdekur prej një viti.
Shumë “dezertorë” luftojnë financiarisht, edhe vite pas mbërritjes në Korenë e Jugut. Rreth 6.1% e të larguarve ishin të papunë në vitin 2022, më shumë se dyfishi i normës kombëtare, sipas shifrave të qeverisë.
Por shumë nga këto sfida mund të trajtohen më mirë përmes mbështetjes me bazë komuniteti si qendrat lokale që ofrojnë ndihmë të vazhdueshme dhe miqësi, tha Park.
Këto qendra ekzistojnë në një farë mase, por mund të zgjerohen më tej, me disa nga ofertat Hanawon të shndërruara në klasa lokale opsionale, tha ai. Kjo mund të lehtësojë gjithashtu një problem tjetër madhor për të larguarit: izolimin pasi u shkëputën plotësisht nga të dashurit në Korenë e Veriut.
Pas udhëtimit të tyre të mundimshëm, mendon ai, dezertorët koreano-veriorë duhet të kenë mundësinë të fillojnë këtë kapitull të ri sipas kushteve të tyre – me lirinë që rrezikuan jetën për të kërkuar.
