Slavoj ŽIŽEK
Një herë e pyeta djalin tim të vogël nëse mund të kalonte kripën, por më pas u përgjigja: “Sigurisht që mundem!” Kur e përsërita kërkesën time, ai m’u përgjigj: “Më pyete nëse mund ta bëja dhe unë ju përgjigja. Nuk më ke thënë se duhet ta bëj”. Kush ishte më i lirë në këtë situatë – unë apo djali im? Nëse e kuptojmë lirinë si liri zgjedhjeje, djali im ishte më i lirë, sepse kishte një zgjedhje shtesë se si ta interpretonte pyetjen time. Ai mund ta merrte fjalë për fjalë, ose mund ta interpretonte nsi një kërkesë që ishte formuluar si një pyetje. Në të kundërt, unë efektivisht hoqa dorë nga kjo zgjedhje dhe u mbështeta automatikisht në kuptimin konvencional.
Tani, imagjinoni një botë ku shumë më tepër njerëz silleshin në jetën e përditshme siç vepronte djali im. Nuk do ta dinim kurrë me siguri se çfarë donin të thoshin partnerët tanë në bisedë dhe do të humbnim një kohë të pamasë me interpretime të kota.
A nuk është ky një përshkrim i duhur i jetës politike gjatë dekadës së fundit? Donald Trump dhe populistët e tjerë të së djathtës alt-e kanë përfituar nga fakti se politika demokratike mbështetet në disa rregulla dhe zakone të pashkruara, të cilat ata i kanë shkelur kur u përshtatet, duke shmangur përgjegjësinë duke mos shkelur gjithmonë ligjin në mënyrë eksplicite. Në Shtetet e Bashkuara, Partia Republikane e Trump po ndjek një strategji të tillë përpara zgjedhjeve të ardhshme presidenciale. Kështu, GOP po përpiqet të shkatërrojë një nga kushtet themelore të demokracisë: që të gjithë pjesëmarrësit politikë të flasin të njëjtën gjuhë dhe të ndjekin të njëjtat rregulla. Përndryshe, vendi do ta gjejë veten në prag të luftës civile – një rezultat që pothuajse gjysma e amerikanëve e presin tani. Të njëjtat kushte vlejnë për politikën globale.
Që marrëdhëniet ndërkombëtare të funksionojnë, të gjitha palët duhet të paktën të flasin të njëjtën gjuhë kur flasin për koncepte si liria dhe pushtimi. Rusia padyshim po e minon këtë kusht duke e përshkruar luftën e saj të agresionit në Ukrainë si një “operacion special” për “çlirimin” e vendit.
Por edhe qeveria e Ukrainës ka rënë në këtë kurth. Duke iu drejtuar Knessetit izraelit më 20 mars 2022, presidenti ukrainas Volodymyr Zelensky tha: “Ne jemi në vende të ndryshme dhe në kushte krejtësisht të ndryshme. Por kërcënimi është i njëjtë: si për ne ashtu edhe për ju – shkatërrimi total i njerëzve, shtetit, kulturës. Madje edhe nga emrat: Ukrainë, Izrael”. Analisti politik palestinez Asad Ghanem e përshkroi fjalimin e Zelenskit si “një turp kur bëhet fjalë për betejat globale për liri dhe çlirim, veçanërisht të popullit palestinez”. Zelensky “ndryshoi rolet e pushtuesit dhe të pushtuarit”. jam dakord. Dhe unë gjithashtu pajtohem me Ghanem se, “çdo mbështetje e mundshme duhet t’u jepet ukrainasve pasi ata i rezistojnë agresionit barbar [Rusisë]”. Pa mbështetjen ushtarake perëndimore, shumica e Ukrainës tani do të ishte nën pushtimin rus, duke shkatërruar një shtyllë të paqes dhe rendit ndërkombëtar: integritetin e kufijve.
Fatkeqësisht, fjalimi i Zelensky në Knesset nuk ishte një ngjarje unike. Ukraina mban rregullisht qëndrime publike në mbështetje të pushtimit izraelit. Në vitin 2020, ajo u largua nga Komiteti i Kombeve të Bashkuara për Ushtrimin e të Drejtave të patjetërsueshme të Popullit Palestinez; dhe vetëm muajin e kaluar, ambasadori i saj në Izrael, Yevgen Korniychuk, deklaroi se: “Si një ukrainas, vendi i të cilit është nën një sulm shumë brutal nga fqinji i tij, ndjej simpati të madhe ndaj publikut izraelit”.
Kjo paralele mes Izraelit dhe Ukrainës është krejtësisht e gabuar.
Sido që të jetë, situata e ukrainasve është më e ngjashme me atë të palestinezëve të Bregut Perëndimor. Por jo vetëm që Izraeli mohon se palestinezët janë një komb (siç bën Rusia me Ukrainën); Palestinezëve u është mohuar gjithashtu një vend në botën arabe (siç vis-à-vis Evropës ukrainase para luftës). Për më tepër, ashtu si Rusia, Izraeli është një superfuqi ushtarake me armë bërthamore që po kolonizon de fakto një entitet më të vogël, shumë më të dobët. Dhe si Rusia në pjesët e pushtuara të Ukrainës, Izraeli po praktikon një politikë aparteidi.
Ndërsa liderët e Izraelit mirëpresin mbështetjen e Ukrainës, ata nuk e kanë kthyer nderin.
Në vend të kësaj, ata janë luhatur midis Rusisë dhe Ukrainës, sepse Izraelit i duhet toleranca e vazhdueshme e Rusisë ndaj sulmeve të veta ushtarake ndaj objektivave në Siri. Por mbështetja e plotë e Ukrainës për Izraelin reflekton kryesisht interesin ideologjik të liderëve të saj për ta paraqitur luftën e tyre si një mbrojtje të Evropës dhe qytetërimit evropian kundër një Lindjeje barbare dhe totalitare.
Ky inkuadrim i luftës është i paqëndrueshëm, sepse kërkon fshirjen e roleve të vetë Evropës në skllavëri, kolonializëm, fashizëm, e kështu me radhë. Është thelbësore që kauza e Ukrainës të mbrohet në terma universalë, rreth koncepteve dhe interpretimeve të përbashkëta të fjalëve si “pushtim” dhe “liri”. Të reduktosh luftën e Ukrainës në një luftë për Evropën do të thotë të përdorësh të njëjtin kornizë si “filozofi i gjykatës” i presidentit rus Vladimir Putin, Aleksandr Dugin, i cili vendos një vijë midis “të vërtetës ruse” dhe “të vërtetës evropiane”. Kufizimi i konfliktit në Evropë përforcon vetë propagandën globale të Rusisë, e cila e paraqet pushtimin e Ukrainës si një akt de-kolonizimi – pjesë e luftës kundër dominimit neoliberal perëndimor dhe një hap i domosdoshëm drejt një bote multipolare. Duke e trajtuar kolonizimin e Bregut Perëndimor nga Izraeli si një luftë për liri, Ukraina po vërteton agresionin e një fuqie tjetër dhe duke kompromentuar kështu luftën e saj plotësisht të justifikuar për liri. Herët a vonë, ajo do të duhet të bëjë një zgjedhje.
A do të jetë vërtet evropiane, duke marrë pjesë në projektin universal emancipues që përcakton Evropën? Apo do të bëhet pjesë e valës populiste të së djathtës së re?
Kur Ukraina e pyeti Perëndimin: “A mund ta kaloni topin?” Perëndimi nuk tha në mënyrë cinike: “Po, ne mundemi!” dhe pastaj mos të bënte asgjë. Vendet perëndimore u përgjigjën në mënyrë të arsyeshme duke dërguar armë për të luftuar pushtuesit. Megjithatë, kur palestinezët kërkojnë mbështetje të çfarëdo lloji, ata nuk marrin gjë tjetër veçse deklarata boshe, të shoqëruara shpesh me deklarata solidariteti me shtypësin e tyre. Kur ata kërkojnë kripën, ajo i jepet kundërshtarit të tyre.
(Slavoj Žižek, profesor i Filozofisë në Shkollën e Diplomuar Evropiane, është drejtor ndërkombëtar i Institutit Birkbeck për Shkenca Humane në Universitetin e Londrës dhe autor, së fundmi, i “Heaven in Disorder”)
