Gruaja në Kanunin e Lekë Dukagjinit

    Kanuni i Lekë Dukagjinit ka një rol tejet të rëndësishëm në kulturën e kombit tonë. Qysh nga koha e Gjergj Kastriotit, Kanuni përmban rregullat e atëhershme të mënyrës së jetesës dhe ligjeve që hynin në përdorim, për të vënë rregull dhe rend në shoqërinë shqiptare, shkruan KultPlus.

    Në Kanun, trajtohet roli i gruas, i burrit, martesa e shumë e shumë gjëra të tjera, në bashkëveprim me mënyrën e jetesës të asaj kohe.

    Në vijim, KultPlus ju sjell disa rregulla të shkruara në Kanun për gruan:

    Martesa

    Percaktimi e mëndyrët e Martesës.

    M’u martue më kanun do’me thanë m’u ba shpi, me i a shtue shpis nji rob ma teper, sa per

    krah të punve, sa per të shtuem të fmive.

    Mëndyrat e Martesës.

    a) Martesa me kunorë, e pelqyeme kah Feja e kanuja e Lekës
    b) Gruja e mbajtne mbi kunorë, kundra Fejet e kanujet të Lekës;
    c) Gruja e vajza e grabitme, e jasht-zakonshme kah Feja e kanuja;
    d) Martesa me provë kundra Fejet e kanuiet.

    Tagri i djalit.

    ‘’Djali ka tager me mendue per martes të vet, po s’pat prind’’.

    Djali sa të ket prind s’ka tager :

    a) me mendue per martesë të vet;
    b) me shenjue shkuesin
    c) m’u perzie në fejesë të vet;
    d) as në shej, as në petka, as në këpucë, e as në të prem fejet.

    Tagri vajzës.

    Vajza, edhe në mos pasët prindt, ajo s’ka tager me mendue per Martes të vet, tagri asht në

    dorë të vllazenve a të kusherijve.

    Vajza s‘ka tager:

    a) me zgjedhë fatin e vet; do të shkojë per ate, per të cilin t’a fejojn;
    b) m’u perzie në shkuesi as në fejesë;
    c) as në këpucë as në petka.
    Detyrët e burrit e të grues.

    Detyrët e burrit ndaj gruen.

    Burri a’në detyrë:

    a) me u perkujdesë per veshë e mathë e per gjithshka të lyprt per me mbajtë jeten;
    b) me ruejtë nderen e grues e mos me e lanë me u ankue per kurrnji nevojë.
    Detyrët e grues ndaj burrin.

    Grueja a’në detyrë:

    a) me i a ruejtë nderen burrit;
    b) me i rrogue pa zhibla;
    c) me i ndejë nen sundim;
    d) m’u pergjegjë detyrve të kunorës;
    e) me rritë e me mkambë fmin me nderë;
    f) me i ndejë gadi me të veshmen e të mathmen (kah e qepmja);
    g) mos me iu perzie në fejes të të bijve e të të bijave.
    Tagri i burrit të vejë.

    Burri i vejë, po s’pat prind, ka tager me folë vetë per martesë të vet, (porse burri i Malevet të

    Shqypnisë s’e ban ket punë, edhe në dijtë se do t’jesë pa u martue; dokja asht me qitë nji tjeter

    qi të flasë per te perkah martesa).

    Tagri i grues së vejë.

    ‘’Grueja e vejë flet vetë. – Grueja e vejë i kthen krushqit m’udhë’’.

    Grueja e vejë ka tager:

    a) me folë vetë kah martesa;
    b) me zgjidhë per fat ate, qi t’i pelqejë per sy;
    c) me da me gisht shkuesin, qi t’ia biej shejin.
    Të ndaluemt e martesës në Kanun.

    Në fejesë varzash do të shikjohet:

    a) Të mos jetë gjak e gjini;
    b) Të mos jetë të njij fisit;
    c) Të mos të jetë mesë fisit të djalit, qi do me e nxanë;
    d) Të mos të jetë grueja e lshume;
    e) Të mos të ketë kumari:
    1) në të peshuem në derë të Kishës;

    2) në kunorë;

    3) në të marrun të flokvet;

    4) të mos të jetë vllaznue me gjak të pim.

    Kanuja s’e ban fejesen e martesen, kur të ndermjetson ndalimet e naltpermenduna, edhe në

    katerqind breza me kenë (me gabue kush kundra këtyne ndalimeve, fisi i vet e giobitë, e qillon

    qi edhe shpin i a djegë).

    Në fejesë të lirë asht kanu qi të shkoje shkuesi e i ati – a i vllaj – i djalit te prindja e vajzës, per

    me çue shejin në natë të dame.

    Të himit n’anë, shkuesi do të perpushë zjarmin, para se të lypë vajzen; si t’a perpush zjarmin,

    flet. Si të ketë hanger darkë, i ati i dhandrrit do t’i apë shkuesit në dorë si paret, si shejin.

    Shkuesi si të njehë paret më qethit, do të çohet më kambë, e lshon në dorë të t’et të vajzes si

    paret, si shejin.

    “ Nuse pa shkuesi s’bahet”.

    Vajza e grabitne a e hikne, me gjetë burrë, nuk mund të stoliset si nuse; do të shkojë vajzënisht

    – me petka vajzënijet – per arsye, qi u muer e shkoi jasht kanujet pa shkues.

    Vajza nen unazë nuk ka tager me lshue djalin.

    Vajza e xanun nuk mundet me e lshue djalin edhe në mos e pasët per sy.

    Po s’ndegjoi vajza me shkue m’at fat, qi e ka xanë, e edhe prindja i perkrahen së bis, kjo

    s’mund të martohet ma per të gjallët e dhandrrit me tjeterkend.

    Prindja e vajzës janë detyrë me i a kthye shpis së dhandrrit mje në ma të mbramin dysh, qi kan

    la per at vajzë.

    Sheji e dhetë grosht e kanus, qi i janë çue vajzës kur u xu, do të jesin n’arkë të sajë deri diten e

    dekës së dhandrrit; e të dije si vajza, si djali, si prindja se aj dhandrrit; e të dije si vajza, si

    djali, si prindja se aj shej s’i len me luejtë.

    Kah kanuja, vajza jet e lidhun, e veç me leje të dhandrrit qi e pat xanë e per në hjekët dorë ky,

    se s’mund të martohet, e s’a’kanun qi të shkojë tjeterkush me e lypë, si të dijë se gjindet e

    pengueme.

    Edhe po e muer tjeter grue dhandrri vajza e xanun prej tij jet e lidhun se e lidhun.

    Me dekë të dhandrrit, kanuja e liron vajzen, e, po desht, mundet të martohet per arsye qi “me

    dekë të dhandrrit, sheji xehet i hupun”.

    Po s’nigioi vajza me shkue m’at fat, qi e pat xanë, edhe me perdhuni do t’ia apin atij, qi e ka

    xanë me “Fishek më shinë”; e per n’i raftë per sy vajza tue hikun, ky e vret me fishek të

    prindës së saj, e gjaku i vajzës shkon hupës, per arsye qi me fishek të tyne e vrau. /Kultplus/

    Lajmi Paraprak

    ‘Fati, goditjen e fundit zemrës së njeriut nuk i’a jep gjithmonë menjëherë’

    Lajmi i rradhës

    Një ndër libraritë më të bukura në botë gjendet në Venedik (Foto)

    Lajme tjera

    Bashkohu

    Informohu në kohë