Kanë mbetur edhe pak muaj deri në shpalljen e zgjedhjeve për president të vendit, ndërsa partitë ende nuk kanë shpallur publikisht kandidatët e tyre që do të marrin pjesë në garë. Në të njëjtën kohë, ndërsa në opinion tashmë janë shfaqur disa sondazhe, të cilat përllogaritin vlerësimin e brendshëm partiak të pretendentëve të mundshëm për këtë pozitë, tani për tani askush nuk po flet se cilat do të ishin pritshmëritë e qytetarëve nga kreu i ardhshëm i shteti.
Nëse dhe çfarë filtrash duhen kaluar për të gjetur njerëz me integritet dhe kredibilitet personal dhe profesional, të cilët do të ishin kandidatë të duhur për president në prag të garës zgjedhore për kreun e ardhshëm të shtetit, por edhe nëse ka persona të tillë apo një profil për një nga funksionet më të rëndësishme të pushtetit ekzekutiv, janë dilemat që janë aktuale tek ekspertët vendas për situatën në prag të shpalljes së zgjedhjeve presidenciale.
Analistët për gazetën KOHA thonë se perceptimi i qytetarëve për kandidatët politikë është gjithmonë i njëjtë sepse të gjithë ish-presidentët maqedonas në karrierën e tyre kanë bartur me vete “bagazhet partiake” gjatë kryerjes së detyrës. Me një stigmë të tillë, siç thonë ekspertët, presidentët në vend as nuk ishin dhe as mund të ishin një forcë unifikuese e pranuar nga të gjithë qytetarët në vend, me atributin “babai i kombit”.
Ish-kandidati për kryetar të PLD-së në zgjedhjet presidenciale të vitit 2009, diplomati dhe profesori Nano Ruzhin thotë se në vend, situata në të cilën Presidentët janë të lidhur me partitë nga vijnë do të mbetet deri në atë moment që sistemi zgjedhor ndryshohet.
Sipas Ruzhin, më i rëndësishmi është evoluimi i kandidatit pas zgjedhjes së tij eventuale në krye të shtetit në drejtim të shkëputjes nga kufizimet dhe politikat partiake dhe fokusimin në nevojat dhe problemet e qytetarëve.
“Historia jonë e deritanishme në raport me presidentët është se ata gjithmonë janë zgjedhur nga dy partitë më të mëdha politike në vend, me përjashtim të presidentit të parë maqedonas, Kiro Gligorov, i cili edhe pas zgjedhjes së tij ishte i orientuar nga LSDM. Këta kanë qenë gjithmonë persona që janë propozuar nga partitë politike. Ajo që është e rëndësishme është evoluimi i tyre i mëtejshëm i udhëheqjes në atë që i mbetet presidentit. Është e rëndësishme sepse nuk ka rrugë tjetër për të fituar zgjedhjet veç të jesh kandidat i një partie politike”, thotë Ruzhin.
Ruzhin shpjegon se kjo është kështu sepse modeli aktual për zgjedhjen e presidentit varet në masë të madhe nga numri i madh i votave, të cilat mund t’i japin vetëm partitë për të fituar një fitore. Është ky element i sistemit zgjedhor që i bën ata de facto vartës të partisë dhe jo në funksion të qytetarëve.
“Një arsye e thjeshtë për këtë plejadë situatash është se partitë e mëdha politike kanë zhvilluar një rrjet të tillë kontrolli, saqë fatkeqësisht janë në gjendje të menaxhojnë elektoratin, gjë që nuk është një mundësi as për partitë e vogla. Aspekti i dytë është që partitë politike qëndrojnë hapur pas kandidatit të tyre, kështu ka qenë dhe është që nga pavarësia jonë e deri më sot. Dhe elementi i tretë që është i rëndësishëm për t’u përmendur varet nga personaliteti i kandidatit për president dhe ky është integriteti i tij. Ne e dimë shumë mirë që kompetencat e presidentit janë shumë të vogla, e dimë që ka një pjesë të vogël të pushtetit ekzekutiv dhe nga ky kontekst shanset janë shumë të vogla, me përjashtim të presidentit të parë Gligorov, që ai të imponohet si babai i kombit. Në Maqedoni është shumë e vështirë që presidenti të jetë babai i vërtetë i kombit. Kjo është kryesisht rezultat i modelit aktual zgjedhor, dhe përveç kësaj, gjithçka varet nga mënyra se si do të pozicionohet presidenti i sapozgjedhur, domethënë nëse do t’i shërbejë partisë apo do të udhëhiqet nga interesat e shtetit dhe të popullit”, vlerëson Ruzhin.
Nga ana tjetër, analisti politik Jordan Shishovski për KOHA, thotë se partizimi i shoqërisë prej vitesh, kanë krijuar praktikë të zgjedhjes së individëve të dobët. Sipas tij departizimi i shoqërisë është i domosdoshëm.
“Kushtetuta e Maqedonisë supozon se Presidenti i Republikës është person i fortë me reputacion dhe autoritet publik. Partizimi prej dekadash i shtetit dhe i shoqërisë dhe organizimi jodemokratik i partive kanë krijuar një praktikë të zgjedhjes së individëve të dobët, roli i të cilëve në jetën politike është vetëm dekorativ. Departizimi i shoqërisë dhe demokratizimi i partive është i domosdoshëm. Prezantimi i zgjedhjeve demokratike brendapartiake, të ngjashme me zgjedhjet paraprake amerikane, është një mënyrë për t’u përmirësuar. Inkurajimi i shoqërisë civile duke ofruar një kandidat të fortë civil dhe jopartiak është një tjetër rrugëdalje. Ndryshe, ne qytetarët do të vazhdojmë të jemi dëshmitarë të heshtur të emërimeve të personave të dobët nga klikat partiake”, ka deklaruar, Jordan Shishovski, analist.
