“Motër, mos u trego politikë – trego dekoltenë!”, “Ti vesh fustan, provokon!”, “A do të na shesë mend një grua?”, “A do të vendosësh ti për mua, e krisur?”, “Ajo nuk është e mirë për asgjë tjetër përveç asaj gjëje!”, “Një grua do të na tregojë se çfarë të bëjmë?”, “Kthehu në kuzhinë dhe fillo pastrimin!”, “Ulu në shtëpi, kujdesu për nipërit! Ti je grua, nuk e kupton politikën!”, “Çfarë po kërkon në foltore, shko në kuzhinë!”, janë pjesë e një sërë epitetesh vulgare të ndryshme që u përshkruhen shumicës së grave në skenën politike maqedonase, përcjell Nistori.
Se ka forma të ndryshme të dhunës dhe përpjekjeve për të diskredituar gratë në politikë konfirmohet nga disa prej politikaneve me të cilat AIM bisedoi për këtë temë. Ato theksojnë se gratë në politikë përballen çdo ditë me kërcënime, fyerje, nënçmime, presione, diskriminim, mizogjininë, seksizmin, gjuhën e urrejtjes, dhunën psikologjike, fizike dhe seksuale.
Të dhënat nga sondazhi i Institutit Kombëtar Demokratik (NDI) tregojnë se 65 për qind e politikaneve femra të anketuara në Republikën e Maqedonisë së Veriut përjetuan një formë dhune gjatë ushtrimit të funksioneve të tyre partiake, 54 për qind vunë në dukje se dhuna ishte kryer nga një anëtar i partisë së tyre politike dhe 62 për qind e politikaneve femra zgjodhën të mos raportojnë incidentin për shkak të mosbesimit në institucionet.
Të jesh grua në politikë, siç theksuan politikanët e kontaktuar nga AIM, do të thotë të kundërshtosh dhe të thuash me zë të lartë se “politika nuk është profesion i mashkullit”, i cili fatkeqësisht, siç thonë ata, ende përjetohet dhe ende është pengesë në ngritjen e vetëdijes për rëndësinë e gruas në politikë dhe vendimmarrje. Ato theksojnë se gjatë gjithë historisë gratë janë përballur edhe me sfida të mëdha për të gjetur vendin e tyre në skenën politike. Bëjnë të ditur se kjo rrugë është e vështirë dhe plot pengesa, por është gjithashtu një rrugë që sjell ndryshim dhe përparim. Politikanët theksojnë se gratë kanë treguar se forca dhe aftësitë e tyre janë të barabarta me ato të burrave dhe thonë se ka ardhur koha të kuptojnë se politika nuk është fushë e projektuar vetëm për një gjini. Ato shprehen se janë përballur me dhunë verbale në bazë gjinore, kërcënime, dhunë verbale në rrjetet sociale dhe theksojnë se shumë shpesh, si formë e dhunës në bazë gjinore, ata kanë ndjerë objektivizim, që përfshin mosrespektimin e mundësive dhe aftësive personale dhe intelektuale të një gruaje, por një grua politikane shihet më shumë ashtu siç duket, pamja e saj komentohet, sesa ajo që eflet dhe e bën.
Dhuna ndaj grave në politikë denoncohet pak
Sipas sondazhit të NDI, 65 për qind e politikaneve femra të anketuara në vend kanë përjetuar një lloj dhune gjatë ushtrimit të funksioneve të tyre partiake, 54 për qind vunë në dukje se dhuna është kryer nga një anëtar i partisë së tyre politike, në 63 për qind të rasteve të lidhura me dhunën ndaj politikaneve femra, autorët nuk u sanksionuan fare, e madje 62 për qind e politikaneve femra zgjodhën të mos raportojnë incidentin për shkak të mosbesimit në institucione.
“Njëzet e gjashtë për qind e politikanëve që nuk e kanë raportuat incidentin që kanë përjetuar nuk dallojnë se incidenti ka qenë një formë dhune, 17 për qind kanë menduar se incidenti nuk ishte kundër ndonjë rregulli partiak ose kanë menduar se është normale për partinë e tyre ose “lojën e politikës”, dhjetë për qind sepse në partinë ose vendin e tyre nuk kanë ditur ku të raportonin këtë lloj sjelljeje, shtatë për qind e politikanëve treguan se nuk ka pasur dëshmitarë dhe nga frika e kërcënimeve ose hakmarrjes ndaj tyre dhe familjeve të tyre, dhe 3 për qind sepse ishte e turpshme që ata ta denoncojnë atë edhe sepse kur anëtarët e tjerë të partisë raportonin incidente të tilla ndëshkoheshin ata, e jo autori”, thuhet në hulumtimin.
Kur u pyetën se cili ishte roli ose pozicioni i tyre në parti kur ка ndodhур dhuna, gratë e anketuara identifikuan mjedisin lokal (57 për qind) si vendin e parë ku përjetuan incidente dhune, 22 për qind e incidenteve kanë ndodhur në nivel kombëtar, 15 për qind në nivel rajonal.
Rreth shpeshtësisë së incidenteve të dhunës ndaj grave në partitë politike, 43 për qind janë shprehur se ato ndodhën gjatë një periudhe fushate, 25 për qind gjatë një takimi ose ngjarjeje brenda partisë, tetë për qind gjatë kalimit të përbërjes së re të Kuvendit/pushtetit lokal dhe nga tre për qind gjatë një proteste dhe gjatë një ngjarjeje publike partiake.
Të dhënat nga fushata për të ngritur vetëdijen për parandalimin e dhunës ndaj grave që merren me politikë, nën moton “Rrumbullakosni“ JO”, të zbatuar gjatë zgjedhjeve lokale 2021 nga NDI, shprehen se gjashtë nga dhjetë politikane femra kanë përjetuar ndonjë formë të dhunës. Gjashtëdhjetë e gjashtë për qind e të anketuarve treguan se partia e tyre ndalon të gjitha format e dhunës, brenda dhe jashtë partisë, dhe 43 për qind e të anketuarve deklaruan se partive të tyre u mungonin mekanizmat për të rregulluar sjelljen e anëtarësisë.
Lidhur me atë se kush është përgjegjës për parandalimin e dhunës ndaj grave, shumica e të anketuarve besojnë se lidershipi i partisë (92 për qind) ka përgjegjësinë kryesore në drejtim të parandalimit dhe trajtimit të formave të ndryshme të dhunës në partitë e tyre, por edhe në partitë kundërshtare. Pastaj, janë përgjigjet se organet e menaxhimit të zgjedhjeve/organet gjyqësore, politikat/organet qeveritare/ministritë, Kuvendi përmes veprimtarisë së tij, secili këshill komunal, sektori civil dhe media gjithashtu kanë përgjegjësi.
Si pjesë e fushatës, gjithsej 80 media kombëtare dhe lokale nënshkruan Kartën e Raportimit Etik gjatë fushatës zgjedhore për Zgjedhjet Lokale 2021 në Republikën e Maqedonisë së Veriut. Gjithashtu, 17 parti politike, duke përfshirë 10 forume/sindikata të grave nënshkruan Kodin për zgjedhje të drejta dhe demokratike lokale.
Gratë në politikë përballen me gjuhën e urrejtjes, fyerjet, nënçmimin, presionet, diskriminimin, mizogjininë, seksizmin…
Politikanet, në një deklaratë për MIA-n, theksojnë se secila prej tyre është përballur me një lloj dhune – dhunë verbale me bazë gjinore, kërcënime, gjuhë urrejtjeje, fyerje, nënçmim, presione, diskriminim, misogjini, seksizëm… Sipas tyre, kjo është ndoshta për shkak se ende është më e rëndësishme pamja fizike dhe “për t ‘ju dhënë epitete të ndryshme negative, edhe pse nuk ju njohin, sesa të pranoni se keni njohuri dhe aftësi dhe t’u jepni atyre një shans për të dëgjuar atë që po flitni”.
Kryetarja e Klubit të deputeteve dhe deputetja e LSDM-së, Lolita Ristova, tha për MIA-n se shumë shpesh si gra në politikë janë të ekspozuara ndaj sulmeve verbale mizogjene, ku ndjehet urrejtja ndaj grave, në krahasim me besimin se burrat janë shumë më të mirë.
“Shumë shpesh, si formë e dhunës në bazë gjinore, kemi ndjerë objektivizim, që përfshin shpërfilljen e aftësive dhe aftësive personale dhe intelektuale të një gruaje, por një grua politikane shihet më shumë ashtu siç duket, pamja e saj komentohet, sesa çfarë ka thënë ajo. Ajo që dhemb më shumë është gjuha e urrejtjes, e cila përhapet shumë intensivisht sot sidomos përmes rrjeteve sociale. Kjo është një tipar i epokës së re, me të cilën përballen veçanërisht gratë në politikë. Në të njëjtën kohë, kjo është në fakt një nga arsyet, që shumë shpesh i zmbraps dhe dekurajon gratë nga politika.
Kryetarja e Partisë Liberal Demokratike dhe deputete Monika Zajkova tha në një deklaratë për MIA-n se politikanët përballen me dhunë verbale më shpesh edhe në rrjetet sociale.
“Mendoj se secili prej nesh është përballur me dhunë dhe kërcënime verbale në bazë gjinore. Me siguri kjo është kështu meqë ende është më e rëndësishme pamja fizike dhe “për t’ju dhënë epitete të ndryshme negative, edhe pse nuk ju njohin, sesa të pranohet se keni njohuri dhe aftësi dhe të japin atyre shans për të dëgjuar atë që po flasin”. Kemi qenë dëshmitarë të fjalëve seksiste në vetë Kuvendin. Ne përballemi me dhunë verbale kryesisht në rrjetet sociale. Le të kthehemi në të kaluarën dhe sa krahasime seksiste dhe diskriminuese gjinore erdhën nga konferencat për media të partive politike. Unë kisha paraqitur kërkesë për diskriminim në bazë të gjinisë, të cilën Dashtevski në atë kohë e refuzoi. Ekziston edhe një zëdhënës i një partie politike të cilit vazhdimisht i janë në shënjestër vetëm gratë dhe negativiteti ndaj tyre. Ekziston edhe një parti politike që, megjithëse ka gra në radhët e saj, nuk zgjedh se çfarë fjalësh përhap për gratë nga partitë e tjera politike vetëm për të shkelur nderin dhe reputacionin e tyre me inferioritet në vend që të luftojë me politika dhe zgjidhje”, shprehet Zajkova.
Ajo thekson se gratë në politikë janë viktima të seksizmit nga kolegët e tyre dhe shpesh marrin komente dhe mesazhe të papërshtatshme prej tyre.
“Ka edhe raste kur në faqet tona publike burrat na dërgojnë organet e tyre seksuale në mesazh,” tha ajo.
Zëvendësministrja e Bujqësisë, Pylltarisë dhe Ekonomisë së Ujërave nga radhët e Aleancës për Shqiptarët, Vjollca Berisha, në një deklaratë për AIM, thekson se gratë janë të ekspozuara ndaj një sërë fjalësh të pahijshme, akuzash për imoralitet dhe fyerje të pafundme.
“Është për të ardhur keq se si dhuna verbale po shkallon përditë e më shumë kundrejt personave publikë. Veçanërisht gratë janë shënjestër e zbrazjes së tërë mllefit social, të mosrealizimit personal, të grumbullimit të energjisë negative të personave të caktuar që po bëhen gjithnjë e më shumë në numër. Rrjetet sociale, hapësirat për të komentuar në portale janë mundësi që gjithkush të thotë një fjalë si t’i vijë për mbarë një personi publik a një politikani. Shpesh këto fjalë janë tepër vulgare, të shkruara me një mezigjuhë, plot gabime gramatikore, ose tërësisht gabim, që shprehin nivelin kulturor të shkruesit, por që megjithatë përjetohen keq nga personi që është viktimë e sulmeve verbale. Një grua që merret me politikë, përfshirë edhe veten time, e ka shumë më të shpeshtë këtë situatë. Ndaj grave zbrazet një breshëri fjalësh të turpshme, akuza amoraliteti dhe pa fund ofendime. Ndonëse vijnë nga njerëz që s’i njeh, por lehtësisht e përfytyron nivelin që kanë, megjithatë të ndrydhin dhe të bëjnë të ndjehesh keq, madje mendoj se këto sulme bëhen shkak i drojës së shumë grave që të mos dëshirojnë të merren me veprimtari publike, me politikë a diç të ngjashme”, shprehet ajo.
Berisha thekson se referimi ndaj politikaneve femra si një lloj i veçantë dhune tenton të shfrytëzojë pafuqinë fizike të një gruaje ndaj një burri.
“Në rrugëtimin tim si politikane, përtej ndonjë ofendimi në rrjete sociale nga njerëz të panjohur, më ka ndodhur që të dëgjoj një “burrë” në moshë, që e mban veten për intelektual, në moment mllefi dhe pakënaqësie personale për një çështje kadrovike, ta ngrejë zërin, të pëshpërisë ofendime dhe ta këpusë një sharje si nëpër dhëmbë. Sadoqë jam super e përgatitur për çdo situatë të ngjashme që kur kam vendosur të merrem me politikë në një terren shkëmbor për lulëzimin e një karriere politike për një grua (siç është ky yni), prapë se prapë më bie ndërmend dridhja që kam përjetuar, rrahja e fortë e zemrës dhe skuqja e faqeve. Këto situata, madje edhe vetëm ngritja e zërit të një burri kundrejt një gruaje mendoj se është trimërim qyqar i tij kundrejt pafuqisë fizike që ka ajo”, tha ajo.
Gordana Siljanovska Davkova, deputete dhe kryetare e Komisionit Parlamentar për Mundësi të Barabarta për Gratë dhe Burrat, tha në një ngjarje në Parlament se ajo vetë u përball me gjuhën e urrejtjes gjatë fushatës presidenciale të vendit si kandidate e VMRO-DPMNE-së.
“Edhe vetë e kam ndier gjuhën e urrejtjes dhe nuk jam lënduar burrat, por nga gratë. Kur imagjinoni, më thoshin, “Nëse votoni për Siljanovskën, do të votoni për Gruevskin”. Na ndodhi këtu në Kuvend, Kryeministri në një seancë përshkroi se si duket një deputet. Dhe ne nuk u ngritëm. Nuk u larguam. Na ndodhi që një ministër u sill në mënyrë të pahijshme ndaj një deputete, por nuk pati asnjë reagim nga gratë. Së pari duhet të respektojmë fjalën. Nëse kemi punuar në një projekt, nëse jemi të sigurt, cila është logjika e vetëm një njeriu dhe se Kryetari i Kuvendit duhet të jetë propozuesi i ndryshimeve në Rregulloren ? Gjë e pabesueshme! Teza jonë ishte “Le të fillojmë me çështjet në Rregulloren për të cilat ka konsensus”. Cilat ishin ato pyetje? Çështjet e barazisë gjinore. Edhe pse nuk jam anëtare e Komisionit, kam shkuar në një seancë dhe kam dorëzuar 40 amendamente dhe nuk ka pasur njeri pas meje, përveç disave që më kanë mbështetur”, tha ajo.
Mendim të kundërt nga politikanet paraprake ka nënkryetarja dhe deputetja e Alternativës, Safije Sadiki Shaini, e cila në një deklaratë për MIA-n thekson se partia e saj e njeh dhe e respekton rolin e gruas në politikë dhe vendimmarrje. Ajo thekson se nuk është ndjerë kurrë e diskriminuar më parë, sepse, siç thotë ajo, ka mbështetjen e plotë të partisë.
“Partia Alternativa është një shembull pozitiv i kësaj qasje. Ata kanë shfaqur një respekt të jashtëzakonshëm për gratë nëpërmjet përkrahjes së tyre aktive dhe pjesëmarrjes së tyre të vlerësuar në të gjitha nivelet e vendimmarrjes. Në rolin tim si deputete, nuk jam ndier e diskriminuar, pasi kam mbështetjen e plotë të partisë Alternativa. Kjo mbështetje nuk është thjesht një shprehje formale e përkushtimit, por një realitet që shfaqet në çdo aktivitet të punës sime. Kjo parti ka ndërtuar një mjedis ku çdo anëtarë, pavarësisht gjinisë, ka një zë dhe një rol të përcaktueshëm në vendimmarrje. Kjo ndjenjë e përfshirjes dhe vlerësimit ka bërë të mundur që kontributi im të jetë një pjesë e rëndësishme e zhvillimit të projekteve dhe iniciativave të partisë. Me një ekip që promovon barazinë gjinore dhe një kulturë të respektit, ndihem e privilegjuar të përfaqësoj një parti që është përkushtuar ndaj vlerave të drejtësisë dhe përfshirjes së të gjithëve”, shprehet ajo.
Të jesh grua në politikë është një sfidë e madhe në një shoqëri që ende kultivon stereotipe të shumta
Sipas të dhënave të sondazhit, 53 për qind e grave nga partitë politike përballen me sfida ose pengesa në procesin e marrjes së posteve drejtuese.
Kryetarja e Klubit të deputeteve dhe deputetja e LSDM-së Lolita Ristova thekson se të jesh grua në politikë do të thotë të kundërshtosh qëndrimin dhe të thuash se “politika nuk është profesion i meshkujve”.
“Të jesh grua në politikë do të thotë të kesh guxim, të jesh këmbëngulëse, të kesh një nivel të lartë të vetëbesimit, të dish pse je në politikë dhe të dish se çfarë dëshiron të arrish. Të jesh grua në politikë do të thotë të kundërshtosh qëndrimin dhe të thuash se “politika nuk është profesion i mashkullit”, i cili fatkeqësisht ende përjetohet dhe ende paraqet pengesë në ngritjen e vetëdijes për rëndësinë e gruas në politikë dhe vendimmarrje. Ajo gjithashtu shqetësohet se gratë në politikë ende perceptohen dhe përjetohen si të rrallë dhe për këtë arsye ky perceptim duhet të ndryshojë”, shprehet Ristova.
Sipas Ristovës, fakti është se mungon solidariteti dhe mbështetja e grave nga “gruaja për gruan”.
“Natyrisht, roli i gruas në familje dhe kujdesi për detyrimet shtëpiake, në krahasim me angazhimet dhe kohën për jetë aktive politike dhe publike, pengon shumë gra të jenë politikisht aktive. Përfaqësimi i ulët i grave në media gjatë fushatave zgjedhore është diçka që duhet të rregullohet, në mënyrë që gratë të bëhen më të dukshme, të afrohen më shumë me elektoratin dhe të ndiejnë ndikimin thelbësor të grave për ndryshime në shoqëri”, shprehet ajo.
Kryetarja e Partisë Liberal Demokratike dhe deputetja Monika Zajkova thotë se të qenit grua në politikë është një sfidë e madhe në një shoqëri që ende kultivon stereotipe të shumta. Për fat të keq, thekson ajo, ne ende jetojmë në një kohë ku gratë përballen me sfida të shumta në jetën e përditshme.
“Ne po, kemi thënë në mënyrë të përsëritur se numri i grave në pozicione të larta drejtuese si në sektorin publik ashtu edhe në atë privat është ende i pamjaftueshëm, dhe se përqindja e grave që paraqiten si trashëgimtare të pronës në krahasim me burrat është edhe më e ulët. Hendeku i pagave është ende i pranishëm, pushimi i lehonisë, etj. Por të mos harrojmë sfidën e përditshme të të qenit i ndarë midis punës dhe shtëpisë. Qasja e vështirë në regjistrimin në kopshtin e fëmijëve që pengon një grua të jetë në gjendje të kthehet shpejt në profesionin e saj. Mungesa e vendeve për të dhënë gji. Vetëm në tualetet e grave ka një vend për të ndërruar një fëmijë dhe një sërë sfidash dhe mospërputhjesh të tjera. Prandaj, përgjigja është se nuk është e lehtë të jesh grua në përgjithësi, dhe nuk është as nga distanca e lehtë të jesh grua në politikë sepse ende ekziston stigma se ti vlen më pak, kështu që dikush duhet të jetë pas teje që të kesh “sukses””, thotë Zajkova.
Sipas Vjollca Berishës, nuk ka politikë për gratë dhe burrat, as poste dhe funksione. Kjo, siç thotë ajo , na imponohet në mënyrë të vrazhdë dhe e thithim pa kujdes me mushkëritë e të gjitha strukturave shoqërore.
“Të jesh grua në politikë, do të thotë t’i japësh asaj (politikës) mundësinë për ta shfrytëzuar kapacitetin e plotë brenda një shoqërie dhe jo vetëm gjysmën e saj, t’i japësh mundësinë që të shfrytëzohet e tërë rezerva e mendimit dhe veprimit të një kombi. Gruan dhe burrin i shoh si dhëmbëzorët e domosdoshëm të lëvizjes së ingranazhit të proceseve. Tërësisht komplementarë, askurrë përjashtues. Por mjerisht, shoqëria jonë, që jo rrallë padenjësisht përfaqësohet nga partitë politike maskuliste, ia ka vështirësuar veprimin gruas dhe kërkon ta shohë vetëm si triumfin e zemërgjerësisë së vet në raport me “lëshimet” që ka bërë ndaj saj, e jo si e drejtë themelore e individit. Ai vazhdon të shohë në sytë e gruas “lirinë” që “ia ka falur”, mundësinë që ia ka dhënë të shkojë në shkollë, të ketë një profesion, të veshë pantollone, e (na ruaj zot!) të ketë të drejtë për të votuar. Ai vazhdon ta masë me hijen e vet cdo veprim femëror, pa e kuptuar si e drejtë themelore e saj. Nisur nga kjo premisë, çdo rrugë nga ecën gruaja në politikë, politikani mashkull, madje edhe shoqëria në përgjithësi, e konsideron si dicka që duhet t’i jepet asaj, që duhet t’i falet, një rrugë që duhet hapur për kurtuazi, e jo si dicka që esencialisht i takon” shprehet Berisha.
Kundrejt kësaj pengese qëndron edhe vetëndalesa, vetëtërheqja e gruas që kryesisht buron nga përtesa a mosdashja për t’u ballafaquar me bërryla mashkullorë, por edhe nga frika e linçimit publik për tema të caktuara dhe dhunës verbale mjaft të pranishme, dhunë kjo që bëhet katërcipërisht më e rëndë, më fyese dhe arogante kundrejt një gruaje në politikë, sesa kundrejt një burri.
Sadiki Shaini thekson se në historinë e shoqërisë tonë, gratë janë ballafaquar me sfida të mëdha për të gjetur vendin e tyre në skenën politike. Kjo rrugë është shpesh e vështirë dhe e mbushur me pengesa, por është edhe një rrugë që sjell ndryshim dhe progres.
Kjo rrugë është shpesh e vështirë dhe e mbushur me pengesa, por është edhe një rrugë që sjell ndryshim dhe progres. Në përballje me stereotipet dhe paragjykimet, gratë në politikë kanë bërë shumë për të shpërndarë idetë e tyre dhe për të ndikuar në proceset vendimmarrëse. Ata kanë treguar se forca dhe aftësitë e tyre janë të barabarta me ato të burrave. Është koha për ne të kuptojmë se politika nuk është një fushë e destinuar vetëm për një gjini. Është një terren ku duhet të jemi të gjithë të përfshirë, sepse diversiteti i perspektivave sjell një shoqëri më të pasur dhe më të drejtë. Duke e shfrytëzuar fuqinë tonë si gra në politikë, ne mKund të bëjmë ndryshime thelbësore. Duke theksuar në rëndësi çështjet e drejtave të gruas, barazisë gjinore dhe pjesëmarrjes aktive të grave në politikë, ne mund të ndërtojmë një shoqëri ku çdo zë ka rëndësi”, shprehet Sadiki Shaini.
Nevojitet ngritje e vetëdijes se burrat dhe gratë, pavarësisht diversitetit të tyre, janë po aq të vlefshëm
Politikanët shprehen se për të parandaluar përhapjen e gjuhës së urrejtjes dhe llojeve të tjera të dhunës ndaj grave në politikë kërkohet edukim që në moshë të re dhe ngritje të vetëdijes, por edhe rregullim ligjor të hapësirës së internetit. Potecojnlë se ata mund të mbrojnë veten nga gjuha e urrejtjes nëse kryesisht gratë ndërtojnë mes vete bashkësio të fortë, në të cilin gratë në politikë do të jenë në gjendje të flasin, këshillojnë dhe mbështesin njëra-tjetrën.
Ristova thekson se për t’u mbrojtur nga gjuha e urrejtjes, kryesisht gratë duhet të ndërtojnë një bashkësi të fortë me njëra-tjetrën, në të cilin do të ndihen të sigurta.
“Kur një fyerje ose ndonjë koment negativ i bëhet një gruaje, ajo duhet të hidhet poshtë me një mori qëndrimesh dhe komentesh pozitive në drejtim të mbrojtjes dhe mbështetjes reciproke. Kjo është më e pakta që mund të bëhet. Natyrisht, nevojitet edhe rregullimi ligjor i hapësirës së internetit”, shprehet Ristova.
Zajkova thekson se të gjitha gratë së bashku, secila nga profesioni i tyre dhe brenda aftësive të tyre, duhet të luftojnë dhe të ndryshojnë gjërat.
“Për mendimin tim, gjëja më e rëndësishme është edukimi që në moshë të re. Vetëm në këtë mënyrë mund të ndërtojmë shoqëri të shëndetshme ku barazia nuk do të jetë vetëm një kategori kushtetuese e shkruar, por edhe e aplikuar në jetën e përditshme. Pra, mendoj se kemi ende shumë punë për të edukuar dhe rritur vetëdijen se burrat dhe gratë janë fizikisht të ndryshëm, por kanë të njëjtat aftësi, njohuri, cilësi dhe arsim. Dhe ato janë po aq të vlefshme”, shprehet ajo.
Siljanovska thekson se është koha që gratë të tregojnë se nëse interesat tona nuk respektohen, atëherë ne nuk do të mbështesim interesat e burrave.
” Është koha që ne gratë të tregojmë se nëse nuk respektohen interesat tona, se nuk do të mbështesim interesat e burrave dhe se nuk do të bëjmë atë që “e vendosim partinë para gjinisë, domethënë para gruas”. Kjo është e vetmja mënyrë që ata të na respektojnë, nëse respektojmë veten, tha ajo.
