Bujar Osmani
Ilia, asnjëherë nuk e kam pasur problem të të kuptoj, edhe pse rrallë kam qenë dakord me pikëpamjet dhe mendimet e tua. Kështu është edhe këtë herë – ju kuptoj, por as nuk jam dakord me mënyrën se si i ndani çështjet në “shqiptare” dhe “maqedonase”, në vend që t’i trajtoni si një sfidë të përbashkët që i qasemi së bashku.
Fatkeqësisht, më duhet të filloj me mohime: as ne nuk kemi pranuar me marrëveshjen e Prespës dhe as kush nuk mund të pranojë se cilët maqedonas, kudo që jetojnë, çfarë prejardhjeje etnike kanë. Fakti që ne kemi pranuar në emër të marrëdhënieve të mira fqinjësore, të mos ndërhyjmë në rregullimin e të drejtave kolektive mes fqinjëve tanë, nuk e ndryshon faktin se si ndihet apo deklarohet çdo maqedonas në planetin tokë. Përkundrazi, ne e kemi mbyllur një herë e mirë dilemën se çfarë do të thotë fjala maqedonas dhe këtë askush nuk mund ta ndryshojë kurrë.
Është e padrejtë të ndërhyhet historia sikur të ishte pjesë e rrymave politike bashkëkohore, në vend që t’ua lëmë historianëve të na çlirojnë nga mitet historike që mjegullojnë të ardhmen tonë. Është një mënyrë e mirë për të hequr qafe këto kufizime, për të mbyllur diskutimin se kush dhe çfarë është Ilia, kush dhe çfarë është Bujari dhe çfarë gjuhe flasin.
Unë, Ilia, jam vazhdimisht në kërkim të dialogut, sepse kam nevojë të diskutoj çështje të rëndësishme:
Për atë se si do të sigurohemi së bashku që askush të mos e kontestojë më gjuhën maqedonase dhe se si ajo të bëhet gjuhë zyrtare dhe zyrtare e Bashkimit Europian, e Kombeve të Bashkuara, e kësaj organizate me të cilën kryesojmë nga viti i ardhshëm – OSBE.
Për mënyrën se si do të sigurohemi që fjala maqedonas të tregojë përkatësinë etnike të bashkëkombësve tanë maqedonas dhe se askush, askund nuk mund ta kundërshtojë këtë më kurrë.
Për atë se si do të sigurohemi që vallet maqedonase, fshatrat maqedonase, folklori maqedonas, kënga maqedonase, eposi maqedonas, të jenë pjesë e veçantisë etnike maqedonase dhe këtë askush nuk mund ta kontestojë.
Për mënyrën se si do të sigurohemi që e gjithë kjo të mos mbetet vetëm në kokën tonë, por të bëhet pjesë e nomenklaturës dhe komunikimit botëror.
Për mënyrën se si do t’u sigurojmë bashkëqytetarëve tanë, maqedonas, shqiptarë, turq, rom, serb, vlleh, boshnjak, një të ardhme europiane dhe pse jo ta bëjmë në të njëjtën mënyrë edhe për ata bashkëqytetarë tanë që e konsiderojnë veten malazezë, bullgarë dhe kroatët.
Për mënyrën se si do të ruajmë, ushqejmë dhe promovojmë modelin tonë autentik të demokracisë së suksesshme multietnike.
Për mënyrën se si do të sigurojmë një perspektivë evropiane, një standard evropian dhe vlera evropiane këtu në shtëpi, për të gjithë ne.
Për këtë duhet të flasim në tavolinë, por para se të ulemi, le të zbardhim mitet dhe të pavërtetat që fatkeqësisht dominojnë në diskursin publik dhe kanë të bëjnë me propozimin që duhet të pranojmë.
Të drejtat kanë të bëjnë me gjuhën. Pretendohet se me kornizën e propozuar, konkluzionet etj… do të rrezikohet në mënyra të ndryshme gjuha maqedonase. Dhe faktet janë pikërisht të kundërta: si në kornizë, ashtu edhe në konkluzionet e propozuara dhe në të gjitha dokumentet, në momentin e fillimit të negociatave – gjuha maqedonase bëhet gjuhë zyrtare në të cilën do të komunikojë Bashkimi Europian, pa asnjë fusnotë, yll, shpjegime, yllza, pa asgjë. Kjo gjuhë zyrtare më vonë, me anëtarësimin tonë në Union, bëhet gjuhë e pastër zyrtare e Unionit, njëlloj si gjermanishtja, frëngjishtja, madje edhe bullgarishtja dhe të gjitha gjuhët e tjera. Pra, Unioni miraton kornizën ku thuhet se Acquis evropiane, legjislacioni evropian, do të përkthehet në gjuhën maqedonase pa asnjë shtesë – dhe kjo bëhet një çështje e mbyllur për Unionin.
Neve na takon tani nëse do të vendosim ta mbyllim njëherë e mirë çështjen e gjuhës në BE, apo ta lëmë në menynë e partive bullgare që do të përcaktojnë rregullat për hyrjen tonë në BE pas zgjedhjeve të ardhshme.
E dyta ka të bëjë me kornizën, dhe me ndonjë shpjegim të paqartë se në këtë kuadër përfshihen çështje dypalëshe, marrëveshje dypalëshe, çështje historike etj.
Së pari për thashethemet e “bilateralizimit”. Marrëdhëniet e fqinjësisë së mirë përfaqësojnë një nga bazat e Unionit, prandaj nuk duhet të habitemi nga fakti se ato janë pjesë e postulateve në një numër të madh dokumentesh, raportesh, kornizash që Unioni përgatit. Si në çdo raport të Komisionit Evropian, çdo vend vlerësohet sipas progresit që arrin në marrëdhëniet e fqinjësisë së mirë, gjithashtu, përsëri, çdo vend negociues ka një seksion të veçantë në kuadrin e negociatave ku marrëdhëniet e fqinjësisë së mirë përmenden në mënyrë të ndryshme.
Jo në këtë kuadër, por në çdo kornizë të propozuar që kemi marrë ndonjëherë si draft – si ato që i kemi pranuar si të mira ashtu edhe ato që i kemi hedhur poshtë si të papërshtatshme – Marrëveshja e Prespës me Greqinë dhe Marrëveshja e Miqësisë kanë qëndruar gjithmonë me Bullgarinë si standarde për monitorojnë nëse vendi arrin rezultate të prekshme. Këtë herë nuk ka asgjë ndryshe dhe gjithçka që përhapet për këtë çështje është gënjeshtër. Nuk ka kushte shtesë, nuk ka detyrime shtesë, nuk ka dokumente të reja si Protokollet, por vetëm citimi i Dy Traktateve siç ka qenë gjithmonë.
E treta është vetë fillimi i negociatave dhe gënjeshtrat se po vonohet fillimi i negociatave, po vonohet miratimi i kornizës, gjithçka po shtyhet se kur do të zbatohen ndryshimet në Kushtetutë.
Dhe gjendja faktike është si vijon: Me miratimin e konkluzioneve, miratohet edhe përmbajtja e kornizës, para fillimit të negociatave dhe mbajtjes së seancës së parë ndërqeveritare – dhe kjo po ndodh tani dhe menjëherë! Korniza e negociatave është përcaktuar tani, është miratuar tani – dhe është një proces i përfunduar!
Pas mbajtjes së Sesionit të Parë Ndërqeveritar, ne fillojmë procesin e shqyrtimit me kapacitet të plotë, një proces i detyrueshëm që kalojnë të gjitha vendet dhe që zgjat mesatarisht një vit. Nuk ka vonesa, nuk ka ndalesë, nuk ka zhvendosje, nuk ka asgjë – ne po i nisim negociatat ashtu siç i kanë bërë të gjithë më parë, ashtu siç do ta bëjë Shqipëria.
Është një periudhë mjaft e mjaftueshme që ne të përfundojmë ndryshimet tona kushtetuese, detyrime që sigurisht i kemi përsipër. Nëse jemi të sinqertë se nuk kemi problem të sjellim kroatët, bullgarët dhe malazezët si bashkësi etnike të pranuara në vend, atëherë nuk duhet ta shtyjmë pafundësisht. Kemi kohë të mjaftueshme në këtë periudhë për të përfunduar detyrimet tona dhe më pas, siç është planifikuar për çdo vend, pas përfundimit të skriningut, të fillojmë hapjen e grupeve dhe kapitujve. /Nistori/
